Αντιμετώπιση περιστατικών ενδοοικογενειακής κακοποίησης

Το έργο των κοινωνικών υπηρεσιών, εστιάζεται στα θύματα κακοποίησης, τους δράστες και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, ακολουθώντας ένα «θεραπευτικό» πρότυπο παρέμβασης, που επικεντρώνεται στην ατομική ή και οικογενειακή ψυχοθεραπεία, στην ψυχολογική υποστήριξη και τη συμβουλευτική του θύματος και της υπόλοιπης οικογένειας.

Κατά κανόνα, η αρχική αντίδραση της οικογένειας είναι μία τάση για άρνηση του γεγονότος, και πίεση προς το παιδί να αποσύρει τις κατηγορίες του. Το παιδί συχνά ενοχοποιείται για την αποκάλυψη του «οικογενειακού μυστικού», καθίσταται υπεύθυνο για τις συνέπειες και καλείται για ακόμη μία φορά να αναλάβει την ευθύνη για την προστασία του πατέρα-δράστη και της οικογένειας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ψυχολογικής και συναισθηματικής πίεσης της οικογένειας προς το παιδί, προκειμένου να αποσύρει την καταγγελία, δεν σπανίζουν οι επανειλημμένες αναιρέσεις των καταθέσεων του θύματος .

Πιο συγκεκριμένα αναφέρεται ότι η στάση της μητέρας κρίνεται μάλλον ως αμφιθυμική μετά την αποκάλυψη της αιμομιξίας. Η δυσπιστία είναι συνήθως η αρχική της αντίδραση ενώ σε μικρό ποσοστό στηρίζουν τις καταγγελίες της κόρης. Επίσης σε πολύ μικρό ποσοστό οι πατέρες-αιμομίκτες διακόπτουν από μόνοι τους την αιμομικτική σχέση με την κόρη τους, και πολύ λιγότεροι, έχουν τύψεις συνειδήσεως και ομολογούν την πράξη τους.

Επιπρόσθετα, συχνά παρατηρείται από τις οικογένειες αντίσταση στη θεραπευτική διαδικασία που εκδηλώνεται με αντίδραση στη θεραπεία λόγω καταστροφής της εξιδανικευμένης αντίληψης που έχει η οικογένεια για τον εαυτό της ή διακοπή της θεραπείας όταν αρχίζουν να διαφοροποιούνται οι οικογενειακές σχέσεις. Η καταστρατήγηση του θεραπευτικού συμβολαίου από την πλευρά της οικογένειας (και ιδίως των γονιών) σημαίνει και το τέλος της θεραπευτικής σχέσης, καθώς δεν μπορεί να εξασφαλιστεί η προστασία του παιδιού από μελλοντική κακοποίηση, λόγω της τάσης για επανεγκατάσταση του αιμομικτικού μοντέλου μέσα στην οικογένεια. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαία η παρέμβαση των αρμόδιων υπηρεσιών για απομάκρυνση του παιδιού από το οικογενειακό περιβάλλον.

Θεραπευτική Παρέμβαση

Πρωταρχικοί στόχοι της θεραπείας αιμομικτικών οικογενειών, είναι η τροποποίηση του οικογενειακού περιβάλλοντος, των προτύπων αλληλεπίδρασης και του «σχετίζεσθαι» μεταξύ των μελών, η ενίσχυση του υποσυστήματος των γονιών και των εσωτερικών ορίων της οικογένειας και η εν γένει αναδόμηση των δυσλειτουργικών οικογενειακών δομών, ώστε το παιδί να είναι ασφαλές από επανάληψη της κακοποίησης.

Η θεραπευτική παρέμβαση ακολουθεί τα παρακάτω βήματα:

1. Φραγμός στην υπάρχουσα αιμομιξία.

2. Ο πατέρας αναλαμβάνει μόνος την ευθύνη για την αιμομιξία.

Ο πατέρας μετακινείται σε γονεïκό ρόλο.

3. Και οι δύο γονείς αναλαμβάνουν ισότιμο γονεïκό ρόλο για την φροντίδα της κόρης ως τέκνου τους. Φραγμοί μεταξύ γενεών.

4. Επεξεργασία του δεσμού μητέρας-κόρης. Δυνατότητες: συναισθηματική απόσταση της μητέρας, απογοήτευση της κόρης, αντιζηλία μεταξύ γυναικών.

5. Επεξεργασία της ενδοσυζυγικής σύγκρουσης στο συναισθηματικό και στο σεξουαλικό επίπεδο. Δυνατότητες: η σεξουαλικότητα συγχέεται με τις συναισθηματικές ανάγκες λόγω ανωριμότητας και εξάρτησης.

6. Επεξεργασία της σχέσης ανάμεσα στον πατέρα και την κόρη. 

Η ατομική ψυχοθεραπεία μακράς διάρκειας θεωρείται σημαντική για τα σεξουαλικώς κακοποιημένα παιδιά, τα οποία έχουν ανάγκη μεγάλου χρονικού διαστήματος προκειμένου να εμπιστευτούν το θεραπευτή και να εγκαταστήσουν θεραπευτική σχέση. Η άρση της σιωπής είναι σημαντική αλλά το σύντομο τέλος της θεραπείας σηματοδοτεί την πρόωρη απώλεια σχέσης, όσο πρόωρα έχασαν και την παιδικότητά τους. Μέσω της ψυχοθεραπείας θα μπορέσουν να μοιραστούν την εμπειρία κατ’ αρχήν, να αποσυνδεθούν από το ποιος φταίει, να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους. Χρειάζεται να δομηθεί η βασική εμπιστοσύνη, η σταθερότητα, να εκφραστεί η αμφιθυμία τους και να μπορέσουν να διεργαστούν το πένθος τους.

Βιβλιογραφία

Καλλιμικάκη Θ. Αιμομιξία και Θεραπευτικό Πλαίσιο. Ελληνική Εταιρία Ψυχικής Υγιεινής και Νευροψυχιατρικής του Παιδιού. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997.

Αρτινοπούλου Β. Αιμομιξία. Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Ερευνητικά Δεδομένα, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1995.

Γιωτάκος O. Σεξουαλική Επιθετικότητα και Παραφιλίες. Αιτιολογία – Εκτίμηση – Αντιμετώπιση, Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα 2004.