Η ψυχική ασθένεια στην σύγχρονη κοινωνία

Tα θέματα της ψυχικής υγείας τα τελευταία χρόνια αναδύονται συχνότερα, συζητιούνται πιο ανοιχτά, σε σχέση με το παρελθόν και αποκτούν μια διαρκώς αυξανόμενη σημασία, αφενός γιατί παρουσιάζεται μια ραγδαία άνοδος των κρουσμάτων και αφετέρου γιατί τα προβλήματα αυτά συνδέονται μ’ ένα υψηλό φορτίο, όχι μονό συναισθηματικό, αλλά και οικονομικό και κοινωνικό που μεταφέρεται στους ίδιους τους ασθενείς, στις οικογένειες τους και στην ευρύτερη κοινωνία. 

«Η οδύνη μάς απειλεί από τρεις πλευρές: 

 από το ίδιο το σώμα, που καταδικασμένο να μαραθεί και να διαλυθεί δεν μπορεί καν να ανταπεξέλθει χωρίς τον πόνο και το άγχος ως σήματα κινδύνου, 

 από τον εξωτερικό κόσμο, που μπορεί να μαίνεται εναντίον μας με πανίσχυρες, αμείλικτες και καταστροφικές δυνάμεις, και, τέλος, 

 από τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Την οδύνη που προέρχεται από αυτήν την πηγή, την αισθανόμαστε ίσως πιο επίπονα από οποιαδήποτε άλλη». 

(Σ.Φρόυντ, 1930)

Η προσπάθεια που απαιτείται από κάποιον που βιώνει μια τόσο έντονη ψυχική οδύνη, αυτή της ψυχικής διαταραχής, να φαίνεται και να λειτουργεί σαν «κανονικός», ή «φυσιολογικός», είναι πολύ μεγάλη, εξαντλητική και απάνθρωπη και οδηγεί στον κοινωνικό στιγματισμό και αυτοστιγματισμό.

Στην εποχή της μετανεωτερικότητας, της ρευστότητας των κοινωνικών δεσμών, η συνάντηση της ψυχικής διαταραχής και της κοινωνικής οδύνης θέτει μια σειρά από ερωτήματα τα οποία μια νέα κλινική και ψυχοπαθολογική προσέγγιση οφείλει να απαντήσει. 

Στην εποχή μας η τρέλα φιμώνεται μέσα στη μακαριότητα μιας επιστημονικής γνώσης η οποία την αναλύει τόσο υπερβολικά ώστε στο τέλος την ξεχνάει.

Οι ανθρώπινες κοινωνίες, οτιδήποτε φοβούνται το γελοιοποιούν και το περιθωριοποιούν, ως μηχανισμό άμυνας και ομοιόστασης γιατί νιώθουν ότι απειλεί τη συνοχή και τη ταυτότητά τους. Αυτή η περιθωριοποίηση από τη μία πλευρά ενδυναμώνει την αίσθηση ομοιογένειας της κοινωνίας, από την άλλη πλευρά δυσκολεύει τόσο την πρόληψη όσο και την αποκατάσταση των ατόμων που αντιμετωπίζουν κάποιες ψυχολογικές δυσκολίες. 

«Η χειρονομία αυτή είχε άλλο βάθος. Δεν απομόνωνε ξένους που η πραγματικότητα είχε κρατήσει παραγνωρισμένους ή στην ασάφεια, αλλά δημιούργησε ξένους παίρνοντας πρόσωπα οικεία, μέσα από το κοινωνικό τοπίο, για να τα μεταβάλει σε αλλόκοτες μορφές, που κανένας πια δεν αναγνώριζε. Γεννούσε τον Ξένο εκεί που κανείς δεν το περίμενε. Έσπαγε το νήμα, διέλυε τις σχέσεις οικειότητας. Μ΄ αυτήν την ανάδειξη του ξένου κάτι από τα ανθρώπινα ξαστόχησε κι άρχισε να πισωδρομίζει ασταμάτητα στον ορίζοντά μας. Με μια λέξη μπορούμε να πούμε ότι η χειρονομία αυτή υπήρξε ο δημιουργός της αλλοτρίωσης»

Μ. Φουκώ, «Ιστορία Τρέλας»