Διαταραχές εσωτερίκευσης σε παιδιά και εφήβους

Οι διαταραχές εσωτερίκευσης αποτελούν μία από τις πιο σημαντικές και δύσκολες στην αναγνώριση κατηγορίες ψυχοπαθολογίας που εκδηλώνονται κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Χαρακτηρίζονται από έντονη εσωστρέφεια, κοινωνική απόσυρση και αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Εξαιτίας της φύσης αυτών των διαταραχών, συχνά διαφεύγουν της προσοχής τόσο των γονέων όσο και των εκπαιδευτικών, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μην λαμβάνουν την απαραίτητη θεραπευτική παρέμβαση έγκαιρα.

Οι διαταραχές εσωτερίκευσης περιλαμβάνουν μία ευρεία κατηγορία ψυχολογικών καταστάσεων, με κοινό χαρακτηριστικό την εσωστρέφεια και την αποφυγή εξωτερικών ερεθισμάτων. Σύμφωνα με τους Achenbach & Rescorla (2001), οι πιο κοινές διαταραχές που εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία είναι το άγχος, η κατάθλιψη και οι σωματικές ενοχλήσεις. Αυτές οι διαταραχές μοιράζονται κοινά συμπτώματα, όπως η κοινωνική απόσυρση, τα συναισθήματα κατωτερότητας και οι δυσκολίες στη διαχείριση του άγχους.

Οι διαταραχές άγχους περιλαμβάνουν την έντονη και επίμονη ανησυχία, η οποία μπορεί να εκδηλώνεται με σωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, ιδρώτες, και αυξημένη διέγερση. Σύμφωνα με τα κλινικά δεδομένα, οι διαταραχές αυτές εμφανίζονται συχνά στην παιδική ηλικία και μπορούν να οδηγήσουν σε μακροχρόνια προβλήματα αν δεν διαγνωστούν έγκαιρα. Το DSM-5 (APA, 2013) παρέχει συγκεκριμένα κριτήρια για τη διάγνωση αυτών των διαταραχών, όμως η ταυτοποίηση τους μπορεί να δυσκολευτεί λόγω της σιωπηλής φύσης τους.

Η κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους εκδηλώνεται με επίμονα συναισθήματα θλίψης, χαμηλής αυτοεκτίμησης, απώλειας ενδιαφέροντος για δραστηριότητες και, σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, αυτοκτονικές τάσεις. Το πολιτισμικό πλαίσιο παίζει σημαντικό ρόλο στην αντίληψη και την αντίδραση στην κατάθλιψη, καθώς διαφορετικές κοινωνίες έχουν διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης της ψυχοπαθολογίας.

Συννοσηρότητα

Ένα από τα κύρια ζητήματα που προκύπτουν στις διαταραχές εσωτερίκευσης είναι η συννοσηρότητα, δηλαδή η ταυτόχρονη εμφάνιση περισσοτέρων της μίας ψυχικής διαταραχής στο ίδιο άτομο. Για παράδειγμα, η συννοσηρότητα μεταξύ άγχους και κατάθλιψης είναι πολύ συχνή, γεγονός που μπορεί να περιπλέξει τη διάγνωση και τη θεραπευτική προσέγγιση. Όπως αναφέρεται στο κείμενο της Παπαηλίου (2019), οι ερευνητές πρέπει να λάβουν υπόψη τους την αλληλοεπικάλυψη συμπτωμάτων μεταξύ διαφορετικών διαταραχών, όπως είναι η ευερεθιστότητα και η σωματική δυσφορία, οι οποίες μπορεί να εμφανίζονται σε πολλαπλές διαταραχές ταυτόχρονα.

Η θεραπευτική προσέγγιση για τις διαταραχές εσωτερίκευσης περιλαμβάνει την παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, συνήθως με τη μορφή της Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας (CBT), που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη μείωση των συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης. Η πρώιμη παρέμβαση, όπως επισημαίνεται στο κείμενο, είναι κρίσιμη για την αποφυγή της επιδείνωσης της κατάστασης και την πρόληψη της εκδήλωσης πιο περίπλοκων ψυχολογικών προβλημάτων στο μέλλον.

Οι διαταραχές εσωτερίκευσης σε παιδιά και εφήβους αποτελούν μία πρόκληση για τους ειδικούς ψυχικής υγείας, καθώς η φύση τους καθιστά δύσκολη την έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση. Η συννοσηρότητα και η πολιτισμική επιρροή προσθέτουν επιπλέον επίπεδα πολυπλοκότητας στη θεραπευτική διαδικασία. Είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν εξατομικευμένες και προσαρμοσμένες στρατηγικές παρέμβασης, που να λαμβάνουν υπόψη τη μοναδικότητα κάθε περίπτωσης.

Βιβλιογραφία

1. Achenbach, T. M., & Rescorla, L. A. (2001). Manual for the ASEBA school-age forms & profiles. University of Vermont, Research Center for Children, Youth, & Families.
2. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
3. Παπαηλίου, Χ. Φ. (2019). Θεμελιώδη ζητήματα στην αναπτυξιακή ψυχοπαθολογία. Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
4. Wenar, C., & Kerig, P. K. (2008). Εξελικτική ψυχοπαθολογία: Από τη βρεφική ηλικία στην εφηβεία. Αθήνα: Gutenberg.
5. Poulou, M., & Norwich, B. (2002). Teachers’ causal attributions, cognitive, emotional, and behavioral responses to students with emotional and behavioral difficulties. British Journal of Educational Psychology, 72(1), 101-119.