Tα στερεότυπα και η επίδρασή τους στις μαθησιακές επιδόσεις

Η στερεοτυπική απειλή είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που εμφανίζεται όταν τα άτομα ανησυχούν ότι μπορεί να επιβεβαιώσουν αρνητικά στερεότυπα σχετικά με την ομάδα στην οποία ανήκουν. Αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις επιδόσεις τους σε διάφορους τομείς, όπως η εκπαίδευση και η εργασία.

Σύμφωνα με τους Steele και Aronson (1995), η στερεοτυπική απειλή εμφανίζεται όταν ένα άτομο φοβάται ότι θα επιβεβαιώσει ένα αρνητικό στερεότυπο που σχετίζεται με την κοινωνική ομάδα του. Η ανησυχία αυτή μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των επιδόσεων, ειδικά σε δοκιμασίες που σχετίζονται με τις νοητικές ικανότητες​.

Η στερεοτυπική απειλή έχει σημαντική επίδραση στις μαθησιακές επιδόσεις των ατόμων που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες. Οι Steele και Aronson πραγματοποίησαν σειρά πειραμάτων με Αφροαμερικανούς φοιτητές και διαπίστωσαν ότι η απόδοσή τους ήταν χαμηλότερη όταν τους υπενθύμιζαν ότι το τεστ αξιολογούσε τις νοητικές τους ικανότητες​. Αυτό υποδηλώνει ότι η ανησυχία για την επιβεβαίωση του αρνητικού στερεοτύπου παρεμποδίζει τη γνωστική λειτουργία.

Ένα άλλο σημαντικό παράδειγμα στερεοτυπικής απειλής είναι αυτό που σχετίζεται με τις γυναίκες και τις επιδόσεις τους στα μαθηματικά. Σύμφωνα με τους Spencer, Steele και Quinn (1999), οι γυναίκες απέδιδαν χειρότερα σε δύσκολες δοκιμασίες μαθηματικών όταν τους υπενθυμίζονταν τα στερεότυπα σχετικά με την ικανότητά τους σε αυτόν τον τομέα. Αντίθετα, όταν το στερεότυπο δεν ήταν ενεργό, οι επιδόσεις των γυναικών ήταν ισάξιες με αυτές των ανδρών​.

Εκτός από τη στερεοτυπική απειλή, υπάρχει και η στερεοτυπική ανάδυση (stereotype lift), όπου οι επιδόσεις των ατόμων βελτιώνονται όταν συγκρίνονται με ομάδες που είναι στερεοτυπικά υποτιμημένες. Η Walton και Cohen (2003) βρήκαν ότι τα άτομα που δεν ανήκουν σε στερεοτυπικά απειλούμενες ομάδες είχαν καλύτερες επιδόσεις όταν γνώριζαν ότι οι αντίπαλοι τους ανήκαν σε στερεοτυπικά υποτιμημένες ομάδες​.

Η στερεοτυπική απειλή αποτελεί έναν κρίσιμο παράγοντα που επηρεάζει αρνητικά τις μαθησιακές επιδόσεις των ατόμων που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες. Οι επιπτώσεις αυτές παρατηρούνται κυρίως σε καταστάσεις όπου η αξιολόγηση των νοητικών ικανοτήτων είναι το επίκεντρο της δοκιμασίας. Είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί και οι ερευνητές να λάβουν υπόψη τους το φαινόμενο αυτό κατά τον σχεδιασμό των δοκιμασιών και την αξιολόγηση των επιδόσεων των μαθητών.

Βιβλιογραφία

• Steele, C.M., & Aronson, J. (1995). Stereotype threat and the intellectual performance of African Americans. Journal of Personality and Social Psychology, 69, 797–811.
• Spencer, S.J., Steele, C.M., & Quinn, D.M. (1999). Stereotype threat and women’s math performance. Journal of Experimental Social Psychology, 35, 4-28.
• Walton, G.M., & Cohen, G.L. (2003). Stereotype lift. Journal of Experimental Social Psychology, 39, 456–467.
• Cheryan, S., & Bodenhausen, G. (2000). When positive stereotypes threaten intellectual performance: The psychological hazards of “model minority” status. Psychological Science, 11, 399–402​(9).