Σχολικός εκφοβισμός και θυματοποίηση

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και της θυματοποίησης στο σχολείο έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα ποσοστά σχολικού εκφοβισμού στις ευρωπαϊκές χώρες αυξάνονται συνεχώς (Schwartz et al., 2008). Οι έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές δημοτικού συμμετέχουν σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού με ποσοστά που κυμαίνονται από 3% έως 27%, ενώ τα ποσοστά στους εφήβους μπορεί να φτάνουν έως και το 51% (Bond et al., 2001). Η θυματοποίηση έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες, επηρεάζοντας την ψυχική υγεία των εμπλεκομένων.

Η διεθνής βιβλιογραφία αναγνωρίζει τρεις βασικές ομάδες παιδιών που εμπλέκονται στον εκφοβισμό: τους θύτες, τα θύματα και τους θύτες-θύματα. Κάθε ομάδα έχει μοναδικά ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά.

Οι θύτες είναι συχνά βίαιοι και επιδιώκουν να κυριαρχούν στους ομότιμούς τους. Έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση και συνήθως παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα εκρηκτικής ιδιοσυγκρασίας (Olweus, 1993).

Τα θύματα τείνουν να είναι ανασφαλή και να παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους (Carney & Merrell, 2001). Συχνά νιώθουν μοναξιά και έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Ατομικές Παράμετροι

1. Ιδιοσυγκρασία: Υψηλότερα επίπεδα εκρηκτικής ιδιοσυγκρασίας σχετίζονται με τον εκφοβισμό (Olweus, 1980).
2. Ψυχοπαθολογία: Συνδέεται με προβλήματα όπως κατάθλιψη και άγχος, που επηρεάζουν τόσο τους θύτες όσο και τα θύματα (Coolidge et al., 2004).
3. Εξωτερικά Χαρακτηριστικά: Τα παιδιά που διαφέρουν εμφανισιακά ή κοινωνικά είναι πιο ευάλωτα σε εκφοβισμό (Eslea & Mukhtar, 2000).

Οικογενειακές Παράμετροι

1. Γονικό Στυλ: Οι σκληρές και τιμωρητικές γονικές πρακτικές αυξάνουν την πιθανότητα εκφοβισμού (Perry et al., 1992).
2. Γονική Εμπλοκή: Η θετική γονική εμπλοκή μειώνει τις πιθανότητες σχολικού εκφοβισμού (Cernkovich & Giordano, 1987).
3. Κατάθλιψη Γονέων: Η κατάθλιψη της μητέρας συνδέεται με αυξημένα ποσοστά επιθετικής συμπεριφοράς από τα παιδιά (Connolly & O’Moore, 2003).

Μακροχρόνιες συνέπειες

Η θυματοποίηση συνδέεται με σοβαρές συνέπειες, όπως η ανάπτυξη κατάθλιψης, άγχους, και αυτοκτονικών τάσεων (Tanaka, 2001). Τα θύματα αντιμετωπίζουν προβλήματα προσαρμογής και αυξημένες σχολικές απουσίες (Smith, 2000). Οι θύτες συχνά διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμπλακούν σε εγκληματικές δραστηριότητες στο μέλλον (Baldry & Farrington, 2000).

Η κατανόηση των παραμέτρων που συνεισφέρουν στον σχολικό εκφοβισμό είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη παρεμβατικών προγραμμάτων που θα βοηθήσουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου. Η ενίσχυση των γονικών σχέσεων και η βελτίωση των οικογενειακών συνθηκών θα μπορούσαν να μειώσουν την εκδήλωση του εκφοβισμού.

Βιβλιογραφία

• Bond, L., Carlin, J. B., Thomas, L., Rubin, K., & Patton, G. (2001). Does bullying cause emotional problems? A prospective study of adolescents. British Medical Journal, 323(7311), 1117-1119.
• Cernkovich, S. A., & Giordano, P. C. (1987). Family Relationships and Delinquency: The Role of Parenting. Journal of Research in Crime and Delinquency, 24(2), 100-121.
• Coolidge, F. L., DenBoer, J., & Segal, D. L. (2004). Bullying and mental health: A longitudinal study. Journal of School Psychology, 42(1), 119-132.
• Connolly, J., & O’Moore, M. (2003). The Impact of Bullying on the Mental Health of Children. International Journal of Adolescence and Youth, 10(1), 115-129.
• Espelage, D. L., Bosworth, K., & Simon, T. R. (2000). Examining the social context of bullying behaviors in middle school students. Journal of Counseling & Development, 78(3), 326-333.
• Georgiou, S. N., & Fanti, K. A. (2010). The role of parental involvement in the relationship between bullying and victimization among adolescents. Journal of Adolescence, 33(1), 21-29.
• Hawker, D. S. J., & Boulton, M. J. (2000). Twenty years of bullying at school: A longitudinal study of the impact of bullying on the victim. British Journal of Educational Psychology, 70(2), 195-210.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Blackwell Publishing.
• Schwartz, D., Dodge, K. A., Petit, G., & Bates, J. E. (1997). The aggressive child in social interaction: A longitudinal study of social networks and peer relations. Child Development, 68(2), 478-491.