Ψυχοπαθολογία παιδιών

Στον τομέα της ψυχοπαθολογίας των παιδιών, η έννοια της συννοσηρότητας — η συνύπαρξη δύο ή περισσότερων ψυχιατρικών καταστάσεων σε ένα άτομο — έχει γίνει κεντρικό θέμα έρευνας και κλινικής φροντίδας. Τα ποσοστά συννοσηρότητας τόσο στις παιδικές όσο και στις ενήλικες ψυχιατρικές διαταραχές ξεπερνούν αυτό που θα αναμενόταν τυχαία, καταδεικνύοντας την πολυπλοκότητα αυτών των καταστάσεων και την ανάγκη για πιο σύνθετες προσεγγίσεις στη διάγνωση και θεραπεία.

Συννοσηρότητα
Η συννοσηρότητα αναφέρεται στην ταυτόχρονη παρουσία δύο ή περισσότερων διακριτών ψυχιατρικών καταστάσεων σε ένα άτομο. Για πολλά χρόνια, η κλινική πρακτική καθοδηγούνταν από την αρχή της αναζήτησης μίας μόνο διάγνωσης για κάθε ασθενή. Ωστόσο, επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η συννοσηρότητα είναι εξαιρετικά συχνή. Για παράδειγμα, οι Anderson και συν. (1987) και οι Kashani και συν. (1987) διαπίστωσαν ότι τα ποσοστά συννοσηρότητας ήταν δύο έως τρεις φορές υψηλότερα από το αναμενόμενο τυχαία, υποδηλώνοντας ότι πολλά παιδιά με μία ψυχιατρική διαταραχή πληρούν συχνά τα κριτήρια για επιπλέον διαταραχές.

Οι επιδημιολογικές έρευνες, όπως αυτές που διεξήχθησαν από τους Anderson και συν. (1987) και τους Kashani και συν. (1987), αποκαλύπτουν ότι η συννοσηρότητα υπερβαίνει κατά πολύ τις τυχαίες προσδοκίες. Η επικράτηση των συννοσηρών περιπτώσεων, ιδίως μεταξύ των διαταραχών άγχους, διαγωγής και ελλειμματικής προσοχής, καταδεικνύει την ανάγκη να κατανοήσουμε πώς αυτές οι καταστάσεις αλληλεπικαλύπτονται και αλληλεπιδρούν. Για παράδειγμα, τα παιδιά με διαταραχές ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠΥ) συχνά εμφανίζουν σημάδια άγχους ή διαταραχών συμπεριφοράς, περιπλέκοντας περαιτέρω τη θεραπεία και την πρόγνωση τους.

Μία από τις κύριες προκλήσεις στην αντιμετώπιση της συννοσηρότητας είναι ο τρόπος με τον οποίο κατηγοριοποιούνται οι ψυχιατρικές διαταραχές. Τόσο τα συστήματα DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) όσο και ICD (International Classification of Diseases) τείνουν να κατηγοριοποιούν τις καταστάσεις βάσει διακριτών συμπτωμάτων, συχνά παραμελώντας τη διασταύρωση πολλών ψυχιατρικών συμπτωμάτων. Αυτή η τεχνητή υποδιαίρεση μπορεί να οδηγήσει σε διογκωμένα ποσοστά συννοσηρότητας και να θολώσει την πραγματική φύση των διαταραχών. Για παράδειγμα, το άγχος και η κατάθλιψη συχνά συνυπάρχουν, και η διάκρισή τους σε ξεχωριστές διαγνωστικές κατηγορίες ενδέχεται να μην αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα της κοινής ή αλληλένδετης παθολογίας.

Τα τρέχοντα διαγνωστικά μοντέλα, που δίνουν προτεραιότητα σε διακριτές κατηγορίες διαταραχών, συχνά αποτυγχάνουν να λάβουν υπόψη τις διαστατικές πτυχές των ψυχιατρικών συμπτωμάτων. Για παράδειγμα, πολλά συμπτώματα, όπως το άγχος ή η υπερκινητικότητα, δεν είναι αποκλειστικά μιας μόνο διαταραχής, αλλά μοιράζονται σε πολλές. Αυτή η επικάλυψη μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που φαίνεται ως συννοσηρότητα, όταν στην πραγματικότητα μπορεί απλώς να αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι καταστάσεις εκδηλώνονται σε ένα συνεχές. Επιπλέον, η υποδιαίρεση των ευρύτερων κατηγοριών, όπως το άγχος, σε πιο συγκεκριμένους υποτύπους—όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή και η διαταραχή άγχους αποχωρισμού—μπορεί να θολώσει περαιτέρω τις γραμμές μεταξύ των διαγνώσεων και να επιδεινώσει το πρόβλημα της συννοσηρότητας.

Διάφορες υποθέσεις έχουν προταθεί για να εξηγήσουν γιατί η συννοσηρότητα εμφανίζεται τόσο συχνά στην ψυχοπαθολογία των παιδιών. Μία πιθανότητα είναι ότι οι κοινοί παράγοντες κινδύνου—όπως γενετικές προδιαθέσεις, οικογενειακές αντιξοότητες ή χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας—συμβάλλουν σε πολλές διαταραχές. Για παράδειγμα, η κατάθλιψη των γονέων έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο τόσο για κατάθλιψη όσο και για διαταραχές διαγωγής στα παιδιά, γεγονός που υποδηλώνει ότι κοινοί οικογενειακοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να βρίσκονται στη βάση διαφορετικών ψυχιατρικών καταστάσεων. Μία άλλη εξήγηση είναι ότι μία διαταραχή μπορεί να προδιαθέσει ένα άτομο να αναπτύξει μία άλλη, δημιουργώντας ένα φαινόμενο καταρράκτη, όπου μια αρχική διάγνωση αυξάνει την πιθανότητα περαιτέρω ψυχιατρικών επιπλοκών.

Η κατανόηση της συννοσηρότητας έχει σημαντικές επιπτώσεις στη θεραπεία. Πολλές παρεμβάσεις έχουν σχεδιαστεί για να στοχεύουν συγκεκριμένες διαταραχές, αλλά όταν υπάρχουν συννοσηρές καταστάσεις, αυτές οι θεραπείες μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικές. Για παράδειγμα, τα διεγερτικά φάρμακα που συνταγογραφούνται συνήθως για τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικά σε παιδιά που πάσχουν επίσης από αγχώδεις διαταραχές. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για πιο ολοκληρωμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις που λαμβάνουν υπόψη το πλήρες φάσμα των ψυχιατρικών συμπτωμάτων του παιδιού.

Η μελλοντική έρευνα για τη συννοσηρότητα θα πρέπει να επικεντρωθεί στη διάλυση των περίπλοκων σχέσεων μεταξύ των διαφορετικών ψυχιατρικών καταστάσεων. Οι διαχρονικές μελέτες που παρακολουθούν την ανάπτυξη των συννοσηρών καταστάσεων με την πάροδο του χρόνου είναι απαραίτητες για την κατανόηση του πώς αυτές οι διαταραχές εξελίσσονται και επηρεάζουν η μία την άλλη. Επιπλέον, χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να διερευνηθούν οι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στη συννοσηρότητα, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο διαφορετικές καταστάσεις μπορεί να μοιράζονται κοινά μονοπάτια προς την εκδήλωση.

Βιβλιογραφία

• Anderson, J. G., Williams, S., McGee, R., & Silva, P. A. (1987). DSM-III disorders in preadolescent children: Prevalence in a large sample from the general population. Archives of General Psychiatry, 44(1), 69-78.
• Boyd, J. H., Burke, J. D., Gruenberg, E., Holzer, C. E., Rae, D. S., & Nestadt, G. (1984). Exclusion criteria of DSM-III. Archives of General Psychiatry, 41(10), 983-989.
• Caron, C., & Rutter, M. (1991). Comorbidity in child psychopathology: Concepts, issues, and research strategies. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 32(7), 1063-1080.
• Kashani, J. H., Beck, N. C., Hoeper, E. W., & Rosenberg, T. K. (1987). Psychiatric disorders in a community sample of adolescents. American Journal of Psychiatry, 144(5), 584-589.
• Rutter, M. (1989). Isle of Wight revisited: Twenty-five years of child psychiatric epidemiology. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 28(5), 633-653.