Η διαμόρφωση της σύγχρονης επιστήμης

Η σύγχρονη επιστήμη αναπτύχθηκε μέσα από μία περίπλοκη διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ της φιλοσοφίας, της θεολογίας, και των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών. Κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις που άλλαξαν την αντίληψη του ανθρώπου για τον κόσμο και τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτές οι ανακαλύψεις όχι μόνο επηρεάστηκαν από τις κοινωνικές ανάγκες και τις οικονομικές συνθήκες της εποχής, αλλά και από τις φιλοσοφικές ιδέες που κυριάρχησαν στην Ευρώπη.

Κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο

Η μετάβαση από τη φεουδαρχία στην κεφαλαιοκρατία και η ανάπτυξη του εμπορίου και των χρηματικών σχέσεων στις ισχυρές απολυταρχικές χώρες της Ευρώπης ήταν το πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε η σύγχρονη επιστήμη. Ο Hessen και ο Bernal υποστηρίζουν ότι οι επιστημονικές θεωρίες της εποχής ανταποκρίνονταν στις τεχνικές και οικονομικές ανάγκες της ανερχόμενης αστικής τάξης. Από την άλλη πλευρά, ο Merton υποστηρίζει ότι ο Προτεσταντισμός, με την έμφαση στην κοινωνικά χρήσιμη εργασία, συνέβαλε στη διάδοση της πειραματικής πρακτικής και στην ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης.

Φιλοσοφικές καταβολές

Οι μεγάλες επιστημονικές επαναστάσεις του 16ου και 17ου αιώνα είχαν επίσης βαθιές φιλοσοφικές ρίζες. Η απομάκρυνση από τον γεωκεντρισμό του Αριστοτέλη και η υιοθέτηση του ηλιοκεντρισμού από τον Κοπέρνικο αποτέλεσε μία επαναστατική αλλαγή στην επιστημονική σκέψη. Οι επιστήμονες αυτής της περιόδου, όπως ο Galileo, ο Newton και ο Kepler, ανέπτυξαν μεθόδους έρευνας που βασίζονταν στην παρατήρηση και το πείραμα, ανατρέποντας τις παραδοσιακές αντιλήψεις της σχολαστικής φιλοσοφίας και της θεολογίας.

Επιστήμη και κοινωνία

Η επιστήμη της Νεωτερικότητας δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας, αλλά προηγήθηκε συχνά αυτών. Οι θεωρητικοί της Κριτικής Θεωρίας, όπως ο Bourdieu, και οι υποστηρικτές της αρχαιολογίας της γνώσης, όπως ο Foucault, ανέδειξαν την επίδραση των εξωτερικών κοινωνικών παραγόντων στη διαμόρφωση της επιστημονικής γνώσης. Η επιστήμη, συνεπώς, δεν ήταν μια απλή μηχανιστική προέκταση των κοινωνικών και οικονομικών αναγκών, αλλά είχε τη δική της αυτονομία και δυναμική​.

Επιστημονική επανάσταση

Κατά τον 17ο αιώνα, η επιστημονική επανάσταση έφερε αλλαγές τόσο στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κατανοούσαν τον φυσικό κόσμο όσο και στις μεθόδους έρευνας. Ο Bacon, με τη βακωνική φιλοσοφία του, θεμελίωσε την εμπειρική μέθοδο και την επαγωγική λογική, που αποτέλεσαν τη βάση της σύγχρονης επιστημονικής μεθοδολογίας. Η γνώση άρχισε να θεωρείται δύναμη, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την επίλυση πρακτικών κοινωνικών προβλημάτων. Η έμφαση στην πειραματική έρευνα και την πρακτική εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης κυριάρχησε, με το έργο του Newton να συστηματοποιεί τις επιστημονικές αρχές που είχαν αναπτυχθεί κατά την επιστημονική επανάσταση.

Η ανάπτυξη της σύγχρονης επιστήμης αποτέλεσε ένα πολύπλοκο φαινόμενο που συνδέθηκε άμεσα με τις κοινωνικές, οικονομικές και φιλοσοφικές συνθήκες της εποχής. Οι επιστήμονες του 16ου και 17ου αιώνα, ενώ επηρεάστηκαν από τις κοινωνικές ανάγκες, διαμόρφωσαν νέες αντιλήψεις και μεθόδους που άλλαξαν ριζικά την επιστημονική σκέψη και την κοινωνική πραγματικότητα. Η επιστήμη έγινε αυτοτελής σφαίρα της κοινωνικής ζωής, ενώ η φιλοσοφική αναζήτηση για την αλήθεια διατηρήθηκε ως αναπόσπαστο μέρος της.

Βιβλιογραφία

• Merton, R. K. (1970). Science, Technology, and Society in Seventeenth-Century England. New York: Howard Fertig.
• Bernal, J. D. (1939). The Social Function of Science. London: Routledge.
• Hessen, B. (1931). The Social and Economic Roots of Newton’s Principia. New York: International Publishers.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. Harvard University Press.
• Foucault, M. (1972). The Archaeology of Knowledge. Pantheon Books.