Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα

Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα, δηλαδή η μετάβαση από το ασυλιακό στο κοινοτικό μοντέλο, ξεκίνησε αρκετά αργότερα σε σχέση με τις περισσότερες δυτικές χώρες. Επισήμως ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1980, μετά από παρέμβαση της Ε.Ο.Κ. και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Η ψυχιατρική στην Ελλάδα βρίσκεται στη φάση της «μετάβασης».

Ωστόσο, το ιδεολογικό κλίμα, στο οποίο βασίστηκε και από το οποίο επηρεάστηκε το όλο εγχείρημα καθώς και η τελική μορφή που τείνει να πάρει εξαρτήθηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη συνολική μεταπολεμική πορεία της ελληνικής ψυχιατρικής. Ορισμένα «γεγονότα» της μεταπολεμικής περιόδου, πολύ πριν επιχειρηθεί η συνολική αναδιάταξη των ψυχιατρικών υπηρεσιών, συνδέονταν με τις γενικές τάσεις της δυτικής ψυχιατρικής και την καθολική προοπτική της αντικατάστασης του κλειστού ασυλιακού συστήματος από ένα περισσότερο ευέλικτο και περισσότερο κοινωνικοποιημένο δίκτυο υπηρεσιών.

Αναφορικά μ’ αυτή τη «μετάβαση», από το ασυλιακό στο κοινοτικό μοντέλο, το οποίο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε σε τρεις περιόδους: α) στην «πρόδρομη περίοδο», από τα τέλη του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου έως τα τέλη της δεκαετίας του ’70, β) στην «πρώτη μεταρρυθμιστική περίοδο» από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 έως την ολοκλήρωση της εφαρμογής του κανονισμού 805/84, δηλαδή έως τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και γ) στη «δεύτερη μεταρρυθμιστική περίοδο», αυτή του «ψυχαργώς», του μεταρρυθμιστικού προγράμματος που ξεκίνησε το 2000 (πρώτη φάση 2000-2001) με ορίζοντα δεκαετίας.

Καθεμιά από αυτές τις τρεις περιόδους διατηρεί ορισμένα ιδιαίτερα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Αυτά σχετίζονται με τις βαθύτερες συγκροτήσεις και ανασυγκροτήσεις των λόγων «για» την ψυχιατρική και με τις ανάλογες θεσμικές διευθετήσεις και πρακτικές και δεν ανταποκρίνονται αποκλειστικά σε περιόδους εφαρμογής προγραμμάτων.