Η ψυχοσωματική προσέγγιση

Η ψυχοσωματική προσέγγιση αναπτύχθηκε παράλληλα από διάφορες ψυχαναλυτικές σχολές που αναλογούν σε διαφορετικούς τρόπους κατανόησης της ψυχικής λειτουργίας ως προς την εκδήλωση οργανικών νοσημάτων. Επίσης υπάρχουν ορισμένες ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις της διασυνδετικής ψυχιατρικής και της ψυχοσωματικής ιατρικής. Με έναν γενικό τρόπο θα μπορούσαμε να διακρίνουμε μεταξύ αυτών των σχολών δύο βασικές γραμμές σκέψης, γύρω από το ερώτημα, εάν η εκδήλωση ενός οργανικού νοσήματος έχει ένα υποκειμενικό ψυχικό νόημα και σημασία. Εάν δηλαδή συνδέεται ή επηρεάζεται, από μία ψυχική διεργασία ή μία ενδοψυχική σύγκρουση σε αναλογία με τους μηχανισμούς εκδήλωσης των ψυχικών συμπτωμάτων.

Ο Groddeck υποστήριζε επίσης την συμβολική αξία του οργανικού συμπτώματος. Ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις του Ferenczi και του Winnicott. Ο Ferenzci συνδέει την εκδήλωση σωματικών νοσημάτων με το τραύμα και τον ναρκισσισμό και ιδίως με ανεπάρκεια των ψυχικών διεργασιών. Ο Winnicott αποδίδει την εμφάνιση ψυχοσωματικών διαταραχών στα πρώιμα ελλείμματα της συναισθηματικής ανάπτυξης και αναφέρεται στις έννοιες της κατάρρευσης, της αναδίπλωσης και του παγώματος των ψυχικών διεργασιών που επιφέρει, ως το αντίθετο της ικανότητας παλινδρόμησης μέσα από την οποία μπορούν να κρατηθούν οι σχέσεις με το αντικείμενο. Ο Bion προτείνει την
σύνδεση με την ελλειμματική α λειτουργία και την αδυναμία διαχείρισης των ενδογενών και εξωγενών διεγέρσεων.

Την δεκαετία του 1930, αναπτύχθηκε η ψυχοσωματική σκέψη στην Αμερική. Βασικός εκπρόσωπος είναι η σχολή του Σικάγο. Οι θεωρητικές της βάσεις ετέθησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 από τον Franz Alexander και την Helen Dunbar, οι οποίοι πρότειναν την σύνδεση συγκεκριμένων μορφών συναισθηματικής λειτουργίας και συγκεκριμένων τύπων προσωπικότητας με επίσης συγκεκριμένες μορφές οργανικής παθολογίας. Αυτή η σύνδεση αποτυπώνεται στην έννοια της νεύρωσης οργάνου στην οποία αναφέρεται ο Alexander και που αρχικά είχε προταθεί από τον Ferenzci. Ωστόσο, ο Ferenzci διαφοροποιεί το σκεπτικό της σωματοποίησης στην νεύρωση οργάνου από τις άλλες νευρωτικές και συμβολοποιημένες μορφές λειτουργίας, καθώς αναφέρεται σε ένα έλλειμμα ψυχικοποίησης και συμβολοποίησης.

Οι Alexander και Dunbar όπως επίσης ο Felix Deutch, στην βάση αυτών των μορφών συναισθηματικής λειτουργίας και λειτουργίας της προσωπικότητας, αναγνωρίζουν την ύπαρξη πρώιμων τραυματικών βιωμάτων και σημαντικών ναρκισσιστικών ελλειμμάτων που προκαλούν την ανεπάρκεια των ψυχικών λειτουργιών. Η εκδήλωση οργανικών νοσημάτων, θεωρούν ότι συνδέεται με ενδοψυχικές συγκρούσεις. Αυτή η προσέγγιση, διαφοροποιείται από την γαλλική ψυχοσωματική σχολή, σύμφωνα με την οποία παρατηρείται αντίθετα η απουσία ψυχικών συγκρούσεων και το πάγωμα της ψυχικής δυναμικής που παρατηρούμε στην χρηστική σκέψη.

Μεγαλύτερη εγγύτητα με την σκέψη του Marty, παρουσιάζει η προσέγγιση του Σιφναίου και του Nemiah, έτσι όπως διατυπώθηκε στις αρχικές δημοσιεύσεις το 1973, με την έννοια της αλεξιθυμίας. Η Joyce McDougall τέλος αναφέρθηκε στην αρχαϊκή υστερία και την εκφόρτιση προς το σώμα, σε μία μορφή σκέψης και έκφρασης μέσω του σώματος, συναισθηματικών καταστάσεων οι οποίες έχουν αποκλειστεί από την ψυχική διεργασία. Τέλος υπάρχει το ρεύμα της σύγχρονης ψυχοσωματικής ιατρικής και της διασυνδετικής που ακολουθεί ψυχοδυναμική προσέγγιση συγκεκριμένων τρόπων ψυχικής λειτουργίας – για παράδειγμα τους ψυχικούς μηχανισμούς άμυνας ή συγκεκριμένους τύπους προσωπικότητας – οι οποίοι θεωρείται ότι συνδέονται με την εμφάνιση μίας νόσου.

Η θεωρία του Marty, βασίζεται στην ψυχαναλυτική σκέψη και ιδίως στην οικονομική άποψη της ψυχικής λειτουργίας. Οι βασικές γραμμές της, ακολουθούν τις παρατηρήσεις του Freud για την τραυματική νεύρωση.

Η ψυχοσωματική διερεύνηση και η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών με οργανικά νοσήματα, ανέδειξε την έκπτωση ή και την πλήρη απώλεια της ενδοψυχικής δυναμικής. Σε αυτές τις περιπτώσεις η επικράτηση των αποδιοργανωτικών κινήσεων επί των κινήσεων εξέλιξης έχει ως αποτέλεσμα την επαναφορά της σωματοψυχικής οντότητας σε προηγούμενα στάδια εξέλιξης και απαρτίωσης των δομών και των λειτουργιών της. Αυτά αφορούν έως και βασικές βιολογικές λειτουργίες (όπως για παράδειγμα του ανοσοποιητικού συστήματος, ή της σπλαχνικής λειτουργίας) οι οποίες μπορεί τότε να παρουσιάσουν μόνιμες ή παροδικές βλάβες. Η εικόνα αυτής της ψυχοσωματικής αποδόμησης, που χαρακτηρίζεται από ένα μικρότερο βαθμό απαρτίωσης, συνοχής και συνολικής λειτουργικότητας, μπορεί να μας προτείνει μία εικόνα που υφίσταται στα αρχικά στάδια της εξέλιξης και επί των οποίων αναπτυξιακά δρουν οι αρχικές κινήσεις εξέλιξης και οργάνωσης.