
Μητέρα: Aπό τα αρχέτυπα στο πρόσωπο
Η εξέλιξη της εικόνας της μητέρας μέσα από την θεωρία μεγάλων Ψυχαναλυτών
Στη σκέψη των Σίγκμουντ Φρόυντ και Καρλ Γιουνγκ, η μητέρα έχει μια ισχυρή και συμβολική παρουσία, καθοριστική για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου. Ενώ συμφωνούν για τον κεντρικό της ρόλο, οι δύο ψυχαναλυτές προσεγγίζουν την αρχέτυπη εικόνα της μητέρας από διαφορετικές οπτικές.
Η Αρχετυπική Μητέρα του Φρόυντ
Ο Φρόυντ εστίασε στη μητέρα μέσα από την έννοια του οιδιπόδειου συμπλέγματος. Για το αγόρι, η μητέρα είναι το πρώτο αντικείμενο επιθυμίας, γεγονός που δημιουργεί ανταγωνιστική σχέση με τον πατέρα. Για το κορίτσι, η μητέρα αποτελεί αρχικά πρότυπο αλλά αργότερα ανταγωνίστρια. Συμβολικά, η μητέρα αντιπροσωπεύει την ασφάλεια και τη φροντίδα, ενώ, εάν δεν καλύπτει επαρκώς τις ανάγκες του παιδιού, μπορεί να συνδέεται με φόβους και ανησυχίες. Η προσέγγιση του Φρόυντ δίνει έμφαση στη σεξουαλική επιθυμία και στα ένστικτα που συνδέονται με την οιδιπόδεια φάση.
Η Αρχετυπική Μητέρα του Γιουνγκ
Ο Γιουνγκ εισήγαγε το αρχέτυπο της «Μεγάλης Μητέρας», που ενσωματώνει τόσο θετικές όσο και αρνητικές πτυχές. Στη θετική πλευρά, συμβολίζει τη φροντίδα, τη θρέψη, την ασφάλεια και την παραγωγικότητα, αποτελώντας πηγή ζωής και ανανέωσης. Στην αρνητική πλευρά, γίνεται καταστροφική και καταπιεστική, αντιπροσωπεύοντας τον έλεγχο και την κτητικότητα. Αυτός ο δυϊσμός αντικατοπτρίζει την επίδραση των διαφόρων πλευρών της μητρικής φιγούρας στην ψυχολογία του ατόμου.
Ο Γιουνγκ θεωρούσε ότι η Μεγάλη Μητέρα προέρχεται από το συλλογικό ασυνείδητο, μια παγκόσμια δεξαμενή εικόνων και συμβόλων που επηρεάζουν την αντίληψή μας. Αυτή η αρχέγονη μορφή εμφανίζεται σε διάφορους πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα, όπως θεά, προστάτιδα ή πνευματική μητέρα.
Τόσο ο Φρόυντ, όσο και ο Γιούνγκ αναγνωρίζουν ότι η μητέρα είναι μια σημαντική και διαμορφωτική φιγούρα στην ανάπτυξη του ατόμου, ενώ οι εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία επηρεάζουν τις μετέπειτα σχέσεις. Ωστόσο, ο Φρόυντ εστίασε κυρίως στη σεξουαλική επιθυμία και τα ένστικτα που συνδέονται με την οιδιπόδεια φάση, ενώ ο Γιουνγκ επεκτάθηκε πέρα από την ατομική εμπειρία, δημιουργώντας μια συλλογική και παγκόσμια αντίληψη της μητρικής μορφής, με ποικίλες συμβολικές έννοιες.
Συνολικά, η αρχετυπική εικόνα της μητέρας, όπως διαμορφώνεται στις θεωρίες των Φρόυντ και Γιουνγκ, επηρεάζει βαθιά την ψυχολογική ανάπτυξη και τις σχέσεις του ατόμου, προσφέροντας μια ποικιλία προοπτικών για τον καθοριστικό της ρόλο.
Η Ανθρώπινη Μητέρα του Γουίνικοτ
Ο Ντόναλντ Γούντς Γουίνικοτ, ψυχαναλυτής και παιδίατρος, διαμόρφωσε μια προσέγγιση της μητρότητας που διαφοροποιείται από τις έννοιες των αρχετύπων που συναντάμε στα έργα των Κ. Γιουνγκ και Σ. Φρόυντ. Η συμβολή του Γουίνικοτ έγκειται στη δημιουργία μιας πιο ρεαλιστικής και γήινης αντίληψης για τη μητέρα και τον ρόλο της στην ανάπτυξη του παιδιού.
Ο Γουίνικοτ κατάφερε να φέρει τη μητέρα σε πιο πρακτικές και καθημερινές διαστάσεις, υπογραμμίζοντας ότι η γονική φροντίδα δεν χρειάζεται να είναι τέλεια για να βοηθήσει το παιδί να αναπτυχθεί σωστά. Αυτό το έργο προσφέρει μια προσγειωμένη και ρεαλιστική οπτική που έχει επηρεάσει σημαντικά τη σύγχρονη ψυχολογία και τις αντιλήψεις για την παιδική ανάπτυξη.

