Συστημική – Οικογενειακή Θεωρία

Η θεωρία των οικογενειακών συστημάτων βασίστηκε στη θεωρία των γενικών συστημάτων του βιολόγου Ludwig von Bertalanffy (1940). Η θεωρία αυτή εστιάζει στο σχήμα των σχέσεων μέσα σε ένα σύστημα, αντί να μελετά μεμονωμένα μέρη του συστήματος. Οι οικογενειακοί θεραπευτές, στην προσπάθειά εύρεσης ενός επιστημονικού μοντέλου, εστίασαν σε αυτή την προσέγγιση, η οποία έδινε ιδιαίτερη σημασία στις σχέσεις αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, αντί στις ξεχωριστές ιδιότητες τού κάθε μέλους της (Goldenberg & Goldenberg, 2005).

Η συστημική προσέγγιση χρησιμοποιεί δύο βασικές έννοιες της θεωρίας των γενικών συστημάτων: την ομοιόσταση, η οποία περιγράφεται ως η ισορροπία μεταξύ αλλαγής και σταθερότητας, καθώς και τα ανοιχτά συστήματα, τα οποία εξηγούν πώς η οικογένεια κατορθώνει να συντηρηθεί μέσα από τις πληροφορίες που ανταλλάσσει με το περιβάλλον (Goldenberg & Goldenberg, 2005). Σύμφωνα με τον Bateson, αυτή η ανατροφοδότηση των ανοιχτών συστημάτων δρα «ως ρυθμιστικός μηχανισμός στις ανθρώπινες σχέσεις» (Συνοδινού, 2005).

Λόγω των εξελίξεων των τελευταίων χρόνων στο χώρο της Συστημικής Θεωρίας, η εφαρμογή της δεν περιορίζεται πλέον μόνο στο θεραπευτικό χώρο αλλά επεκτείνεται και στο συντονισμό μικρών ομάδων σε διάφορα πλαίσια, όπως είναι η οικογένεια και το σχολείο. Η συστημική θεωρία, κατά την εφαρμογή της στη δυναμική της ομάδας, υπολογίζει τους εκάστοτε κανόνες, τις ιδιότητες των ατόμων, καθώς και τα σχήματα συμπεριφοράς που αναδύονται σε κάθε ομάδα. Για το λόγο αυτό, «δίνει ιδιαίτερη σημασία στις συνεχείς αλλαγές ή στην πιθανή στασιμότητα ενός ατόμου ή της ομάδας, στην ικανότητα ή στη δυσκολία του ατόμου να προσαρμόζεται στο περιβάλλον, στην τάση του ατόμου να βρίσκει τρόπους αντιμετώπισης δυσκολιών». (Γιώτσα, 2010).

Μερικά από τα σημαντικότερα μοντέλα της οικογενειακής θεραπευτικής προσέγγισης είναι τα εξής: το διαγενεαλογικό μοντέλο του Bowen, το στρατηγικό μοντέλο του Haley, το δομικό μοντέλο του Minuchin, το μοντέλο της Σχολής του Μιλάνου, το μοντέλο της εστιαζόμενης στη λύση θεραπείας του de Shazer και το αφηγηματικό μοντέλο. Τα μοντέλα αυτά αποτελούν εν μέρει το σημείο αναφοράς του κάθε θεραπευτή, καθώς δεν είναι απαραίτητο ότι ο κάθε θεραπευτής εφαρμόζει αυστηρά και μόνο τεχνικές από μία θεραπευτική προσέγγιση, αλλά η αντιπαράθεσή του με τα νοήματα των δασκάλων δημιουργεί τη θεραπευτική του ταυτότητα (Schlippe & Schweitzer, 2008).

Τα ποικίλα μοντέλα οικογενειακής θεραπείας προσφέρουν πολλές τεχνικές, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν, πέρα από το χώρο της θεραπείας και της οικογένειας, σε διάφορα πλαίσια, όπως είναι ο χώρος εργασίας και τα εκπαιδευτικά πλαίσια και πιο συγκεκριμένα τα σχολεία (Γιώτσα, 2011).