Τα όρια της ανθρώπινης ζωής: Τα δεδομένα της ύπαρξης

H ανθρώπινη ζωή είναι πεπερασμένη και αυτή είναι η βασική πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.

Είμαστε ριγμένοι στον κόσμο και θα πρέπει να δεχτούμε τα μη διαπραγματεύσιμα δεδομένα της ύπαρξής μας. Η γενετική μας σύσταση, η οικογένεια, το φύλο, η φυλή, ο πολιτισμός, όπως και το γεγονός αυτό καθεαυτό ότι γεννηθήκαμε.

Ριχτήκαμε σε έναν κόσμο που έχει δεδομένα χαρακτηριστικά και όρια.

Οι υπαρξιακές θεωρίες πραγματικότητας δεν διαχωρίζουν τους ανθρώπους, αντίθετα, περιγράφουν τις διαφορετικές διαστάσεις της ύπαρξης- τις παραμέτρους της ανθρώπινης ύπαρξης.

Καθεμία από αυτές μας θέτει διαφορετικά διλήμματα και προκλήσεις, που μπορούν να απαντηθούν μόνο προσωρινά.

Αν δεν αναγνωρίσουμε την επιρροή και τη σημασία όλων των διατάσεων, οι ζωές μας δεν θα είναι ισορροπημένες.

Η σωματική διάσταση

Οι υπαρξιακοί ψυχοθεραπευτές δεν δέχονται τη λειτουργική διάκριση ανάμεσα στο νου, το σώμα και τον κόσμο. Θεωρούν τον άνθρωπο μια ενσώματη συνείδηση που είναι ικανή να αναστοχαστεί πάνω στον εαυτό της, πάντα μέσα σε κάποια πλαίσια.

Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο μία ύπαρξη που διατηρεί τη σύγκραση ψυχής και σώματος, αλλά και κάτι ακόμη, κάτι παραπάνω. Είναι το «όλον αυτού», και συγκεκριμένα η βούληση του, το ελεύθερο θέλημα, που είναι καθοριστικό του προσώπου.

Στην πραγματικότητα, ο θεμελιώδης τρόπος αλληλεπίδρασης μας είναι με τον κόσμο. Η ταυτότητά μας, ο τρόπος με τον οποίο στοχαζόμαστε πάνω στον εαυτό μας, είναι αδιαχώριστα απο τον κόσμο. Η κοσμοθεωρία μας είναι κυριολεκτικά η θέαση του κόσμου απο εδώ, απο το σώμα μας, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου. Δεν είναι η οπτική που έχουμε για τον κόσμο, είναι και ο τρόπος με τον οποίο βιώνουμε και ερμηνεύουμε τον κόσμο, του οποίου είμαστε κομμάτι.

Οι υπαρξιακοί ψυχοθεραπευτές θεωρούν ότι το σώμα δεν είναι κάτι που έχουμε. Είναι αυτό που είμαστε.

Η κοινωνική διάσταση

Σχέση με άλλους, αλληλεπίδραση με τον κόσμο γύρω μας, πολιτισμός-τάξη-φυλή, συνάντηση/αποχωρισμός, σύνδεση/σύγκρουση, ατομικότητα/ συλλογικότητα, σύντηξη/ σχάση.

Η προσωπική διάσταση

Σχέση με τον εαυτό μας. Ο Σαρτρ είχε πει ότι ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Δεν μπορεί να αποφύγει την ελευθερία του. Η μόνη επιλογή που δεν έχουμε είναι το να μην επιλέξουμε. Μόνο όταν κάποιος παίρνει την ευθύνη των επιλογών του, τότε μόνο μπορεί να μάθει για τις συνέπειες των πράξεών του, για τη προσωπική του ισχύ και τελικά για το νόημα της ζωής του. Όταν καταλαβαίνουμε ότι είμαστε αδύναμοι και ευάλωτοι, τότε ανακαλύπτουμε ότι μέσω της ελευθερίας μας, μπορούμε να αναπτύξουμε την υπευθυνότητά μας, την αντοχή μας και την προσωπική μας δύναμη.

“Όσο δρω σαν να είμαι άτρωτος, δεν μπορώ να συμβιβαστώ με την τρωτότητα του να είμαι ανθρώπινος”.

Η πνευματική διάσταση

Στην πνευματική διάσταση σχετιζόμαστε με το άγνωστο και έτσι δημιουργούμε την αίσθηση ενός ιδεατού κόσμου και ένα προσωπικό σύστημα αξιών. Εδώ βρίσκουμε το νόημα και το σκοπό μέσω του στοχασμού.

Αν η ζωή σημαίνει δημιουργία νοήματος, τότε η πνευματική διάσταση είναι ο κεντρικός άξονας της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας.

Η κοσμοθεωρία μας, μας προσανατολίζει μέσα στο κόσμο, ορίζει τη στάση μας απέναντί του και μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε νόημα.

Η έλλειψη νοήματος και το παράλογο είναι κοινές εμπειρίες που οι περισσότεροι φοβόμαστε τόσο πολύ, ώστε θα κάνουμε τα πάντα για να τις αποφύγουμε.

Για κάποιους ανθρώπους αυτό γίνεται μέσω μιας δοσμένης κοσμοθεωρίας, όπως είναι το δόγμα μιας θρησκείας, ενώ για άλλους είναι κάτι πιο προσωπικό. Οι άνθρωποι δημιουργούν τις αξίες τους βασιζόμενοι σε κάτι για το οποίο αξίζει να ζουν ή να πεθάνουν, κάτι που μπορεί να έχει και καθολική ισχύ. Συνήθως ο στόχος είναι κάτι που θα υπερβεί την ανθρώπινη θνητότητα, όπως συμβαίνει με τη συνεισφορά κάποιου πολύτιμου πράγματος στην ανθρωπότητα. Η γρήγορη απόκτηση φήμης μπορεί να θεωρηθεί ένας εύκολος αλλά επισφαλής δρόμος προς την αθανασία.

Η αντιμετώπιση του κενού και της πιθανότητας του τίποτα είναι το αναγκαίο αντίβαρο αυτής της αναζήτησης της αιωνιότητας. Οι αντιφασεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν σε αυτή τη διάσταση σχετίζονται με την ένταση ανάμεσα στο σκοπό και το παράλογο, την ελπίδα και την απελπισία.