Το θεραπευτικό βιωματικό μοντέλο της Virginia Satir

Η κυριότερη εκπρόσωπος του χώρου της επικοινωνιακής οικογενειακής θεραπείας είναι η Virginia Satir (1916-1988). Η Satir καταγόταν από την περιοχή του Γουισκόνσιν. Εργάστηκε με οικογένειες ως κοινωνική λειτουργός κατά την δεκαετία του 1950 στο Σικάγο. Αρχικά δούλευε με οικογένειες στις οποίες υπήρχε ένα μέλος με σχιζοφρένεια.

Ξεκίνησε την οικογενειακή θεραπεία μετά την διαπίστωση ότι η μητέρα μιας ασθενούς με
σχιζοφρένεια αντέδρασε όταν η κόρη της άρχισε να βελτιώνεται. Η μητέρα μάλιστα απείλησε τη θεραπεύτρια ότι θα της κάνει μήνυση. Κατόπιν η Satir κάλεσε και τον πατέρα και τον μεγάλο αδελφό να συμμετέχουν στις θεραπευτικές συνεδρίες, μέχρι η οικογένεια να αποκτήσει κάποια ισορροπία και να γίνει ικανή να αντιμετωπίζει το πρόβλημα (Satir, 1988).

Η Satir θεμελίωσε τη θεραπεία οικογένειας βασισμένη πρωτίστως στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και στην θεωρία της επικοινωνίας. Πίστευε ότι κάθε οικογένεια έχει το δυναμικό να αναπτύξει καλύτερους τρόπους επικοινωνίας για να αυξήσει την αυτοεκτίμηση των μελών της. Οι θεωρητικές θέσεις της προέκυψαν από την πράξη και την κλινική εφαρμογή με χιλιάδες οικογένειες.

H Satir υπήρξε χαρισματική προσωπικότητα. Ζεστή και δυναμική η ίδια, πίστευε ακράδαντα στην εξέλιξη του ανθρώπου και στο σεβασμό που πρέπει να δείχνει ο θεραπευτής σε αυτούς που έρχονται για βοήθεια (Simon, 1989). Όταν πέθανε ο Andreas έγραψε στο περιοδικό Family Therapy Networker ότι «η Virginia Satir ήταν πρωτεργάτης και η πιο χαρακτηριστική θεραπεύτρια» (Andreas, 1989, σελ. 27).

Επιδράσεις
Οι θέσεις της Satir έχουν επηρεαστεί από την αρχική της εκπαίδευση στην ψυχαναλυτική θεωρία του Freud. Στο μοντέλο της διαφαίνονται επίσης οι επιρροές από τις θέσεις του Adler και του Jung για την δυνατότητα της προσωπικής ολοκλήρωσης.

Ο προσανατολισμός της στην συστημική προσέγγιση οφείλεται κυρίως στους Bateson και Jackson, με τους οποίους συνεργάστηκε στο Ινστιτούτο Έρευνας για Θέματα Ψυχικής Υγείας, στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνιας (Walsh & McGraw, 2002). H Satir άσκησε την οικογενειακή θεραπεία αρχικά βασιζόμενη στις θέσεις των Bateson και Watzlawick για τις αρχές της επικοινωνίας. Στην πορεία εμπλούτισε τις θέσεις της με αρχές και τεχνικές από άλλες θεωρητικές προσεγγίσεις και θεραπευτικά μοντέλα, κυρίως από την θεωρία και το μοντέλο της προσωποκεντρικής και φαινομενολογικής προσέγγισης (Rogers & Sanford, 1989).

To μοντέλο του Rogers δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην προσωπική ανάπτυξη του ατόμου. Η Satir επεξεργάστηκε τις ιδέες του και τις συνδύασε με την συστημική προσέγγιση. Γι’ αυτό και η προσέγγιση της πολλές φορές αποκαλείται και «ανθρωπιστική». Άλλες ονομασίες που έχουν δοθεί στο μοντέλο της είναι «θεραπεία μέσω επικοινωνίας», «βιωματική οικογενειακή θεραπεία» και «θεραπεία αποδοχής και αναγνώρισης του ανθρώπου».

Η ίδια (Satir 1982) χαρακτήρισε την προσέγγιση της ως «μοντέλο διαδικασίας, στην οποία ο θεραπευτής και η οικογένεια ενώνουν τις δυνάμεις τους για να ενεργοποιήσουν την διεργασία προώθησης της υγείας, που είναι έμφυτη στην οικογένεια» (Goldenberg & Goldenberg, 1991, σελ. 133).

«Στόχος στην θεραπεία μου είναι να μετασχηματίσω την ενέργεια η οποία βρίσκεται εγκλωβισμένη στην παθολογία που δείχνει ένα άτομο ή μια οικογένεια. Αυτό είναι διαφορετικό από την προηγούμενη αντίληψη που είχα, ότι ο στόχος μου ήταν να εκφραστεί η παθολογία. Την αντίληψη που έχω τώρα την αναφέρω ως προσανατολισμένη στην υγεία και πέρα από αυτό». (Satir & Baldwin, 1983, σελ. 207).