Ευαισθητοποίηση,  Ψυχοθεραπεία,  Ψυχολογία

O Φρόυντ και το me too

Πώς ο πατέρας της ψυχανάλυσης οδήγησε την Βιρτζίνια Γουλφ σε αυτοκτονία;

Πώς η μνήμη μπορεί να εγγυηθεί για την ύπαρξη και λύση του τραύματος και η λήθη να οδηγήσει στην απελπισία;

Πώς το victim blaming έχει εδραιωθεί και συνεχίζει να υποστηρίζεται ακόμα και σήμερα;

Η προδοσία των αναμνήσεων

Η Βιρτζίνια Γουλφ, όπως και η αδερφή της Βανέσα, όταν ήταν παιδιά κακοποιούνταν σεξουαλικά από τους δύο ετεροθαλείς αδελφούς τους.

Η Βιρτζίνια επανέρχεται διαρκώς σε εκείνη την τρομακτική εποχή κατά την οποία δεν τολμούσε να εμπιστευτεί την όλη κατάσταση στους γονείς της, γιατί δεν περίμενε την παραμικρή υποστήριξη εκ μέρους τους. Όλη της τη ζωή υπέφερε από κατάθλιψη. Εντούτοις, είχε τη δύναμη να δουλεύει τα έργα της, ελπίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να εκφραστεί και τελικά να νικήσει τα φοβερά τραύματα της παιδικής της ηλικίας. Τελικά, το 1941 νίκησε οριστικά η κατάθλιψη, και η Βιρτζίνια Γουλφ αυτοκτόνησε στα νερά του ποταμού.

Σύμφωνα με την βιογράφο της, η Βιρτζίνια Γουλφ αφού διάβασε τα έργα του Φρόυντ, άρχισε να αμφιβάλλει για την αυθεντικότητα των αναμνήσεων της, παρότι τις είχε ήδη καταγράψει σε ένα αυτοβιογραφικό σημείωμα και ενώ ήξερε και απο τη Βανέσα ότι οι ετεροθαλείς αδελφοί τους όντως τις κακοποιούσαν.

Η Βιρτζίνια βασιζόμενη στον Φρόυντ, προσπαθούσε να μην βλέπει πλέον την ανθρώπινη συμπεριφορά ως μια λογική συνέπεια των βιωμάτων της παιδικής ηλικίας, αλλά ως αποτέλεσμα των ορμών, των φαντασιώσεων και των ιδεωδών.

Τα κείμενα του Φρόυντ την οδήγησαν σε πλήρη σύγχυση: Από τη μια πλευρά, ήξερε ακριβώς τι είχε συμβεί, ενώ από την άλλη ευχόταν, όπως όλα τα θύματα σεξουαλικής βίας, να μην ήταν αλήθεια. 

Τελικά αποδέχτηκε τις θεωρίες του Φρόυντ και θυσίασε σε αυτές τη μνήμη της. Άρχισε να εξιδανικεύει τους γονείς της και να περιγράφει την οικογένειά της με πολύ θετική διάθεση, πράγμα που δεν έκανε προηγουμένως.

Από τη στιγμή που θεώρησε ότι ο Φρόυντ είχε δίκιο, ένιωθε ανασφάλεια, σύγχυση και τελικά πίστεψε ότι ήταν τρελή.

Η βιογράφος της γράφει: “ Eίμαι πεπεισμένη ότι αυτή η μεταστροφή επέτεινε την απόφασή της να αυτοκτονήσει. Και αυτό αποδεικνύεται. Κατά τη γνώμη μου, η αποδοχή εκ μέρους της του Φρόυντ αφαίρεσε τις βάσεις για τη σχέση αιτίου-αποτελέσματος τις οποίες είχε προσπαθήσει να εδραιώσει, κι έτσι αναγκάστηκε να αναιρέσει την ερμηνεία που η ίδια είχε δώσει για την κατάθλιψη και την πνευματική της κατάσταση. Παλαιότερα ήταν σίγουρη ότι τα προβλήματά της οφείλονταν στη σεξουαλική κακοποίηση που είχε υποστεί κατά την παιδική της ηλικία. 

Εφόσον όμως ασπαζόταν τις θεωρίες του Φρόυντ, έπρεπε να δώσει άλλη εξήγηση: ότι η μνήμη της ήταν διαταραγμένη ή τελείως επίπλαστη, ότι δεν είχε σχέση με τις πραγματικές εμπειρίες της, αλλά αποτελούσε προβολή των επιθυμιών της, ότι όλη η υπόθεση δεν ήταν παρά προιον της φαντασίας της.”

Ίσως η Βιρτζίνια Γουλφ να μην οδηγούνταν στην αυτοκτονία αν είχε ένα πρόσωπο-αρωγό με τον οποίο θα μπορούσε να μοιραστεί τα αισθήματά της για όσα είχε ζήσει.Όμως δεν είχε κανέναν και συγχρόνως θεωρούσε τον Φρόυντ αυθεντία. Σε αυτό το σημείο έκανε ένα μοιραίο λάθος: Ενώ τα κείμενά του της δημιούργησαν μεγάλη αβεβαιότητα, προτίμησε να απελπιστεί με τον εαυτό της, παρά με εκείνον, τον Σίγκμουντ Φρόυντ, τη μεγάλη πατρική φιγούρα που εκπροσωπούσε το σύστημα αξιών της κοινωνίας.

Μiller A. “Tο σώμα δεν ψεύδεται ποτέ” Αθήνα: Pοες 2009