Tο εσωτερικό αντικείμενο

Η Melanie Klein ήταν η πρώτη που διατύπωσε μια ολοκληρωμένη θεωρία για τις ασυνείδητες εσωτερικευμένες αντικειμενοτρόπες σχέσεις και την αξία που έχουν στην κατανόηση του ψυχικού κόσμου του ασθενούς.

Για την Klein, το βρέφος ξεκινά τη ζωή του με ένα πρωτόγονο Εγώ, που, ωστόσο, του επιτρέπει να βιώνει άγχος, να ενεργοποιεί αμυντικούς μηχανισμούς και να δημιουργεί στοιχειώδεις σχέσεις με τα πρωταρχικά του αντικείμενα. Ο τρόπος που το βρέφος βιώνει ψυχικά και εσωτερικεύει τα πρωταρχικά του αντικείμενα, δηλαδή τους γονείς του, δεν είναι ρεαλιστικός, αλλά βασισμένος, εν πολλοίς, στις φαντασιώσεις και τις προβολές του. Έτσι, τα εσωτερικά αντικείμενα διαφέρουν από τα πραγματικά εξωτερικά αντικείμενα (Segal, 1979 / 1995). Οι φαντασιώσεις που έχει το Εγώ για τα εσωτερικά αντικείμενα και τις σχέσεις του με αυτά, διαμορφώνουν, τελικά, και την προσωπικότητά του.

Η Klein διακρίνει δύο φάσεις στην ανάπτυξη του παιδιού, που διαφοροποιούνται ως προς το πώς βιώνονται τα εσωτερικά αντικείμενα και οι σχέσεις με αυτά. Αναπτυξιακά, προηγείται η παρανοειδής – σχιζοειδής θέση, όπου το άγχος είναι παρανοειδές και κυριαρχεί η διχοτόμηση του Εγώ και των εσωτερικών αντικειμένων. Τα αντικείμενα είναι, είτε μόνο καλά, είτε μόνο κακά. Συχνά, βιώνονται ως διωκτικά και το Εγώ κατακλύζεται από έντονο άγχος αφανισμού. Σε αυτήν την φάση, κυριαρχεί ο αμυντικός μηχανισμός της προβλητικής ταύτισης, σύμφωνα με τον οποίο, πλευρές του εαυτού και εσωτερικά αντικείμενα αποσχίζονται και προβάλλονται σε εξωτερικά αντικείμενα, τα οποία, με τη σειρά τους, ταυτίζονται με τα προβεβλημένα μέρη (Segal, 1973 / 2001).

Εφόσον οι θετικές εμπειρίες επικρατήσουν των αρνητικών, η διχοτόμηση, που αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της παρανοειδούς – σχιζοειδούς θέσης, αρχίζει να υποχωρεί, η ενδοβολή αυξάνεται έναντι της προβολής, και το βρέφος είναι έτοιμο να εισέλθει στην επόμενη αναπτυξιακή φάση. Η Klein ονομάζει την φάση αυτή καταθλιπτική θέση. Πρώτη φορά, εμφανίζεται στο βρέφος μία τάση απαρτίωσης του Εγώ, αλλά και του αντικειμένου. Η μητέρα αναγνωρίζεται πια ως ολικό αντικείμενο, με θετικές και αρνητικές ποιότητες. Τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι η αμφιθυμία και η ενοχή, αφού το βρέφος φοβάται ότι έχει καταστρέψει το αγαπημένο αντικείμενο. Το πέρασμα στην καταθλιπτική θέση είναι ένα πολύ σημαντικό επίτευγμα για το βρέφος και εισάγει έναν νέο τρόπο σχετίζεσθαι. Το βρέφος αναγνωρίζει, πια, τα εξωτερικά αντικείμενα ως ξεχωριστές οντότητες, και νιώθει υπεύθυνο για τις παρορμήσεις του απέναντι τους (Segal, 1973 / 2001).

Η Klein έδινε μεγάλη έμφαση στην έννοια της αντιμεταβίβασης και την θεωρούσε απαραίτητη για την κατανόηση ασθενών με περισσότερο πρωτόγονους μηχανισμούς άμυνας που παραπέμπουν στην παρανοειδή – σχιζοειδή θέση, όπως η προβλητική ταύτιση. Πολλοί κατοπινοί ψυχαναλυτές χρησιμοποίησαν ως αφετηρία αυτήν την θέση της Klein, για να υποστηρίξουν ότι η αντιμεταβίβαση του αναλυτή είναι αποτέλεσμα της προβλητικής ταύτισης του ασθενούς (Jacobs, 1999). Η ίδια η Klein δεν υιοθέτησε ποτέ αυτή την τάση και, μάλιστα, θεωρούσε ότι ενέχει τον κίνδυνο να αποδίδονται όλες οι αντιμεταβιβαστικές δυσκολίες των αναλυτών στους θεραπευόμενούς τους.