Αγχώδεις διαταραχές – αίτια και θεραπευτικές προσεγγίσεις

Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν μια ομάδα ψυχικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από έντονα και παρατεταμένα συναισθήματα άγχους και φόβου. Αυτές οι διαταραχές επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργικότητα των ατόμων, καθώς το άγχος μπορεί να εκδηλώνεται σε διαφορετικές μορφές και με ποικίλα συμπτώματα, σωματικά και ψυχολογικά. Ο παγκόσμιος επιπολασμός των αγχωδών διαταραχών είναι υψηλός, καθιστώντας αυτές τις καταστάσεις ένα σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας.

Ορισμοί και βασικές έννοιες

Το άγχος είναι ένα σύνθετο συναίσθημα που συνδέεται με την αμυντική ψυχική λειτουργία και μπορεί να ενεργοποιηθεί από βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Διαφέρει από τον φόβο, που είναι μια αντίδραση σε σαφή και πραγματική απειλή, καθώς το άγχος συχνά δεν συνδέεται με άμεσο κίνδυνο για τη ζωή, αλλά προκαλεί έντονη δυσφορία.

Όταν το άγχος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και διάρκεια ή προκαλεί δυσλειτουργία στην καθημερινότητα, τότε θεωρείται ψυχική διαταραχή. Οι αγχώδεις διαταραχές περιλαμβάνουν τις φοβίες, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τη διαταραχή γενικευμένου άγχους, την αγοραφοβία, και την διαταραχή πανικού​.

Είδη αγχώδους διαταραχής

Οι αγχώδεις διαταραχές διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες:

• Φοβίες: Πρόκειται για τον υπερβολικό και παράλογο φόβο απέναντι σε συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις. Οι πιο συχνές φοβίες περιλαμβάνουν τον φόβο των ζώων, των φυσικών καταστροφών ή του τραυματισμού.
• Αγοραφοβία: Ο φόβος της απομάκρυνσης από ασφαλείς χώρους ή της έκθεσης σε καταστάσεις όπου η βοήθεια μπορεί να μην είναι διαθέσιμη.
• Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους: Ο φόβος της κοινωνικής έκθεσης και της κριτικής, που συχνά οδηγεί σε αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων.
• Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΔΨ): Χαρακτηρίζεται από επίμονες και ανεπιθύμητες σκέψεις (ιδεοληψίες) και καταναγκασμούς, που στοχεύουν στη μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες​.
• Διαταραχή Πανικού: Ξαφνικά επεισόδια έντονου άγχους, συνοδευόμενα από σωματικά συμπτώματα όπως πόνος στο στήθος, ταχυκαρδία, ή αίσθημα πνιγμού.
• Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (ΓΑΔ): Μια χρόνια κατάσταση υπερβολικής ανησυχίας για καθημερινά θέματα, η οποία δεν υποχωρεί και προκαλεί δυσλειτουργία.

Αιτίες και αιτιολογία

Οι αγχώδεις διαταραχές έχουν πολυπαραγοντική αιτιολογία, η οποία περιλαμβάνει γενετικούς, βιολογικούς, ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες:

• Γενετικοί παράγοντες: Μελέτες σε μονοζυγωτικούς διδύμους δείχνουν αυξημένη κληρονομικότητα των αγχωδών διαταραχών, ειδικά στις φοβίες και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
• Βιολογικοί παράγοντες: Διαταραχές στους νευροδιαβιβαστές, όπως η σεροτονίνη και η νοραδρεναλίνη, έχουν συνδεθεί με την εμφάνιση άγχους.
• Ψυχολογικοί παράγοντες: Οι γνωσιακές θεωρίες υποστηρίζουν ότι η διαστρεβλωμένη σκέψη και οι γνωσιακές προκαταλήψεις υπέρ της απειλής οδηγούν στην ανάπτυξη άγχους. Οι ψυχοδυναμικές θεωρίες εστιάζουν στην αποτυχία των αμυντικών μηχανισμών του Εγώ να ελέγξουν τις εσωτερικές καταστάσεις άγχους​.

Θεραπευτικές προσεγγίσεις

Η θεραπεία των αγχωδών διαταραχών περιλαμβάνει ψυχοθεραπευτικές και φαρμακευτικές μεθόδους:

• Ψυχοθεραπεία: Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) θεωρείται μία από τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις, καθώς στοχεύει στην αλλαγή των αρνητικών σκέψεων και συμπεριφορών που σχετίζονται με το άγχος.
• Φαρμακευτική θεραπεία: Τα αντικαταθλιπτικά (ειδικά οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης) και οι βενζοδιαζεπίνες χρησιμοποιούνται ευρέως για την αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών​.

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι πολυπαραγοντικές και μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία. Επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργικότητα των ατόμων και συχνά συνυπάρχουν με άλλες ψυχικές ή σωματικές διαταραχές. Η σωστή διάγνωση και η επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής προσέγγισης είναι ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση της ποιότητας ζωής των ατόμων που πάσχουν από άγχος.

Βιβλιογραφία

1. “Αγχώδεις Διαταραχές.” Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, 2024.
2. Freud, S. (1894). “Αγχώδης Νεύρωση και Ψυχαναγκαστική Διαταραχή.”