Αγχώδεις διαταραχές και φοβίες σε παιδιά

Σχεδόν όλα τα παιδιά εκδηλώνουν άγχος ή φόβους κατά την πορεία της ανάπτυξής τους, για διαφορετικούς λόγους. Η σοβαρότητα και η διάρκεια αυτών των συναισθημάτων, όμως, ποικίλλει, καθώς διαφοροποιούνται ως προς τη μορφή και τη ποιότητα, ανάλογα με την ηλικία. Θεωρούνται παθολογικά όταν δημιουργούν προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητα και στη συναισθηματική ηρεμία του παιδιού.

Ο φόβος ορίζεται συνήθως ως μια φυσιολογική αντίδραση σε μία περιβαλλοντική απειλή. Είναι προσαρμοστικός και ακόμη περισσότερο, αναγκαίος για την επιβίωση, επειδή προειδοποιεί το άτομο ότι μια κατάσταση μπορεί να είναι σωματικά ή ψυχολογικά επιβλαβής.

Οι αγχώδεις διαταραχές διακρίνονται από τους φόβους με κριτήριο την ένταση τους, η οποία είναι δυσανάλογη προς την κατάσταση, τη δυσπροσαρμοστικότητα τους και την εμμονή τους. Είναι πέρα από τον ακούσιο έλεγχο και δεν είναι δυνατόν να εξηγηθούν ή να ξεπεραστούν με τη λογική σκέψη.
Η συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών άγχους στα παιδιά είναι αρκετά υψηλή και ο αριθμός των συνοδών προβλημάτων μεγάλος.

Το άγχος αποτελεί ένα γνώριμο και οικείο συναίσθημα για όλους τους ανθρώπους. Τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά βιώνουν άγχος, ανησυχία ή φόβο σε ορισμένες καταστάσεις. Το άγχος είναι ένα λειτουργικό συναίσθημα, το οποίο συχνά μας διευκολύνει να αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες καταστάσεις που συναντάμε στη ζωή μας θέτοντας μας σε κατάσταση ετοιμότητας.

Υπό αυτήν την έννοια, το άγχος αποτελεί ένα φυσιολογικό στοιχείο της αναπτυξιακής πορείας του ατόμου που οδηγεί από την εξάρτηση στην αυτονομία. Όταν όμως το βίωμα του άγχους είναι υπερβολικό σε ένταση, δυσανάλογο σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί και επίμονο στο χρόνο, τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής. Στην περίπτωση αυτή το άγχος χάνει τη λειτουργικότητά του και μετατρέπεται σε στοιχείο που παρεμποδίζει την ομαλή προσαρμογή του ατόμου, διότι αντί να προετοιμάζει τον οργανισμό για την αντιμετώπιση της δύσκολης κατάστασης, αντίθετα τον προτρέπει στην αποφυγή της. Το αποτέλεσμα της συνεχούς αποφυγής των αγχογόνων καταστάσεων είναι η κορύφωση και η γενίκευση του άγχους ακόμα και όταν απουσιάζουν τα ερεθίσματα που το προκαλούν.