Αγχώδεις διαταραχές: Ψυχοδυναμική προσέγγιση και θεραπευτικές προοπτικές

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι από τις πιο συνηθισμένες ψυχικές διαταραχές που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι θεραπευτές. Η ψυχοδυναμική προσέγγιση στο άγχος αναγνωρίζει τη σημασία των υποσυνείδητων συγκρούσεων και μηχανισμών άμυνας που οδηγούν στην εκδήλωση άγχους.

Ορισμός και ιστορική εξέλιξη του άγχους

Το άγχος αποτελεί ένα θεμελιώδες συναίσθημα που αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά από τον Ιπποκράτη. Ο William Cullen εισήγαγε τον όρο «νεύρωση» τον 18ο αιώνα, ενώ η σύγχρονη ψυχοπαθολογία εστιάζει στη σχέση μεταξύ άγχους και ψυχικών διαταραχών. Ο Freud υπήρξε πρωτοπόρος στην κατανόηση του άγχους ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων ανάμεσα σε απαγορευμένες επιθυμίες του Εκείνου και στις επιταγές του Υπερεγώ.

Κατηγορίες αγχώδους διαταραχής

Οι αγχώδεις διαταραχές περιλαμβάνουν:

1. Κρίση πανικού: Επιδεινώνεται από το άγχος αναμονής και μπορεί να συνοδεύεται από αγοραφοβία.
2. Αγοραφοβία: Ο φόβος του να βρίσκεται κανείς σε καταστάσεις από τις οποίες μπορεί να είναι δύσκολο να διαφύγει.
3. Διαταραχή κοινωνικού άγχους: Φοβίες που σχετίζονται με κοινωνικές καταστάσεις.
4. Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD): Αναπτύσσεται μετά από σοβαρά τραυματικά γεγονότα.
5. Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (GAD): Χρόνιο και υπερβολικό άγχος χωρίς συγκεκριμένη αιτία.

Ψυχοδυναμική κατανόηση του άγχους

Στην ψυχοδυναμική προσέγγιση, το άγχος ερμηνεύεται ως το αποτέλεσμα της σύγκρουσης μεταξύ των υποσυνείδητων επιθυμιών και των αμυντικών μηχανισμών του ατόμου. Οι μηχανισμοί άμυνας, όπως η απώθηση, η προβολή και η αποφυγή, κινητοποιούνται για να μειώσουν το άγχος. Ωστόσο, όταν οι αμυντικοί μηχανισμοί αποτυγχάνουν, το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα.

Το άγχος στο δομικό μοντέλο του Freud

Σύμφωνα με τον Freud, το άγχος αποτελεί σήμα για την παρουσία κινδύνου στο ασυνείδητο. Το Εγώ κινητοποιεί τους μηχανισμούς άμυνας για να αποτρέψει την είσοδο των απωθημένων σκέψεων και συναισθημάτων στη συνείδηση. Η αποτυχία αυτών των μηχανισμών οδηγεί σε πιο έντονο και χρόνιο άγχος.

Μηχανισμοί άμυνας

Οι ασθενείς με διαταραχές πανικού συχνά χρησιμοποιούν μηχανισμούς άμυνας όπως η σωματοποίηση, η εξωτερίκευση και ο σχηματισμός εξ αντιδράσεως για να αντιμετωπίσουν το άγχος τους. Ωστόσο, αυτές οι άμυνες μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα και να οδηγήσουν σε μια χρόνια κατάσταση άγχους.

Ψυχοδυναμική θεραπεία των αγχωδών διαταραχών

Η ψυχοδυναμική θεραπεία εστιάζει στην κατανόηση των υποσυνείδητων συγκρούσεων που οδηγούν στο άγχος. Ο θεραπευτής βοηθά τον ασθενή να ανακαλύψει τις απωθημένες σκέψεις και επιθυμίες, να τις επεξεργαστεί και να τις αντιμετωπίσει χωρίς να κινητοποιούνται καταστροφικές άμυνες. Ένα από τα κεντρικά σημεία της θεραπείας είναι η σταδιακή ανάπτυξη της ανοχής του ασθενούς απέναντι στο άγχος.

Οι αγχώδεις διαταραχές, όπως οι κρίσεις πανικού και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων. Η ψυχοδυναμική προσέγγιση προσφέρει ένα ισχυρό εργαλείο για την κατανόηση και θεραπεία αυτών των διαταραχών, εστιάζοντας στις υποσυνείδητες συγκρούσεις που βρίσκονται στη ρίζα του άγχους.

Βιβλιογραφία

1. Freud, S. (1895-1932). Μελέτες για την Υστερία. Βιέννη: Εκδόσεις Ψυχανάλυσης.
2. Cuddy, A. J. C., Fiske, S. T., & Glick, P. (2007). The BIAS map: Behaviors from intergroup affect and stereotypes. Journal of Personality and Social Psychology, 92(4), 631-648.
3. Busch, F. N., Milrod, B. L., & Singer, M. B. (1991). Anxiety: Psychoanalytic and neurobiological perspectives. American Journal of Psychiatry, 148(4), 315-323.
4. Green, A. (1995). The Psychoanalytic Approach to Phobias. International Journal of Psychoanalysis, 76, 553-567.
5. Στυλιανίδης, Σ. (2024). Αγχώδεις Διαταραχές: Ψυχοδυναμική Προσέγγιση. Πανεπιστήμιο Πάντειο.