
Αρχές Γνωστικής- Συμπεριφοριστικής Θεραπείας (CBT)
Η θεμελιώδης αρχή της Γνωστικής- Συμπεριφοριστικής Θεραπείας ονομάζεται «γνωσιακή» και σχετίζεται με τις συναισθηματικές αντιδράσεις και την συμπεριφορά των ανθρώπων που επηρεάζονται από τις γνωσίες ( π. χ. σκέψεις, πεποιθήσεις, ερμηνείες για τον εαυτό ή για τις καταστάσεις που βρίσκονται). Κάθε άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά στο ίδιο γεγονός. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, πως δεν καθορίζει μόνο ένα γεγονός το συναίσθημα, διότι είναι αναγκαίο να υπάρχει και κάτι ακόμη. Σύμφωνα με την συγκεκριμένη προσέγγιση αυτό που είναι απαραίτητο είναι η γνωσία, δηλαδή οι ερμηνείες των ανθρώπων σε ένα γεγονός.
Η θεμελιακή γνωσιακή αρχή είναι το γεγονός ότι διαφορετικές γνωσίες προκαλούν διαφορετικά συναισθήματα. Ωστόσο, υπάρχει μία σύνδεση ανάμεσα στα συναισθήματα και τις γνωσίες. Βεβαίως, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε την συμπεριφορική αρχή που πήρε η Γνωστική Συμπεριφοριστική Θεραπεία από την Συμπεριφοριστική Θεραπεία. Αυτή είναι το ότι θεωρεί την συμπεριφορά πολύ σημαντική για να διατηρηθεί ή να αλλάξει η ψυχολογική κατάσταση. Το μοντέλο που αναλύουμε στηρίζεται στο ότι η συμπεριφορά έχει δυνατότητα να επηρεάζει την σκέψη και το συναίσθημα. Μία αλλαγή της συμπεριφοράς μας μπορεί να αλλάξει τις σκέψεις και τα συναισθήματα.
Οι αρνητικές αυτόματες σκέψεις σχετίζονται με την συνεχή ροή των σκέψεων που όλοι έχουμε την δυνατότητα να παρατηρούμε αν τις προσέξουμε. Οι αρνητικές αυτόματες σκέψεις αποτελούν τις αρνητικά επηρεασμένες εκτιμήσεις ή ερμηνείες- νοήματα που δίνουμε σε όσα συμβαίνουν γύρω μας και μέσα μας. Ακόμη, ασκούν επιρροή στη διάθεση από λεπτό σε λεπτό. Οι σκέψεις αυτές συμβαίνουν αυτόματα, αφορούν συγκεκριμένα γεγονότα ή καταστάσεις, μπορούν να γίνουν εύκολα συνειδητές και είναι αρκετά συχνές. Επιπλέον, είναι αληθοφανείς, γίνονται αντιληπτές συνήθως όταν τα συναισθήματα είναι δυνατά. Συνήθως, αντιμετωπίζονται νωρίς στη θεραπεία.
Οι πυρηνικές πεποιθήσεις είναι αυτές που αναπαριστούν τη βάση των σκέψεων του ατόμου. Πρόκειται για τις θεμελιώδεις πεποιθήσεις που έχουν σχέση με τον εαυτό, τους γύρω μας και γενικά τον κόσμο. Οι πεποιθήσεις αυτές δεν είναι άμεσα προσβάσιμες στο συνειδητό, μαθαίνονται νωρίς στη ζωή ως αποτέλεσμα εμπειριών της παιδικής ηλικίας και δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν άμεσα στις βραχύχρονες θεραπείες.
Η Γνωστική Συμπεριφοριστική Θεραπεία είναι συνεργατική, δομημένη, ενεργητική, χρονικά περιορισμένη και βραχεία. Εστιάζει στην πράξη και στο πρόβλημα. Εφαρμόζει τεχνικές κατευθυνόμενης ανακάλυψης, συμπεριφορικές μεθόδους, περιλήψεις και ανατροφοδότηση.
Συγκεκριμένα, η θεραπεία στηρίζεται στην συνεργατικότητα μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη. Και οι δύο συμμετέχουν ενεργά στην θεραπεία, ο θεραπευτής με τις γνώσεις του για την επίλυση των προβλημάτων και ο πελάτης με την γνώση της εμπειρίας των προβλημάτων του. Το πιο σημαντικό από όλα είναι να αποσαφηνίσει ο θεραπευτής στον πελάτη τι αναμένει για να αποκτήσουν μία κοινή πορεία από την αρχή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η θεραπεία αυτή βασίζεται στην ευθύτητα και την ειλικρίνεια μεταξύ τους. Όσο προχωρά η θεραπεία, τόσο αναπτύσσεται η συνεργασία τους. Ο πελάτης πρέπει να ενθαρρύνεται να αποκτήσει ενεργό ρόλο στον σχεδιασμό της θεραπείας, στις εργασίες για το σπίτι και στην ανατροφοδότηση. Η μεγάλη προσδοκία της θεραπείας είναι μέσω του αλληλοσεβασμού τους, να γίνει ο πελάτης θεραπευτής του εαυτού του.
Επιπλέον, η θεραπεία είναι δομημένη καθ’ όλη την διάρκεια της και στην κάθε συνεδρία. Αρχικά, οι συνεδρίες κατευθύνονται σε μεγαλύτερο βαθμό από τον θεραπευτή. Ωστόσο, στην συνέχεια ο πελάτης αναλαμβάνει ευθύνες. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της θεραπείας είναι το ότι είναι βραχεία, διαρκεί δηλαδή 6 έως 20 συνεδρίες. Ο αριθμός καθορίζεται από τις θεραπευτικές δοκιμές σχετικά με το πρόβλημα. Η διάρκεια της συνεδρίας συνήθως είναι 50 λεπτά. Ωστόσο, αν μία συνεδρία περιλαμβάνει πειράματα στην πράξη μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 3 ώρες.
Η θεραπεία αυτή εντοπίζει τα προβλήματα του πελάτη και στη συνέχεια εστιάζει στην επίλυση ή μείωση τους. Έπειτα, θέτονται οι στόχοι για το εκάστοτε πρόβλημα. Η διαδικασία αυτή γίνεται για να μπορέσει ο πελάτης να αναγνωρίσει τι είναι αυτό που ελπίζει κατά την διάρκεια της θεραπείας. Ακόμη, ίσως να χρειαστεί ο θεραπευτής να αναπτύξει κι άλλες στρατηγικές προς όφελος του πελάτη, όπως είναι η εκπαίδευση δεξιοτήτων (π. χ. διεκδικητικότητα, διαχείριση χρόνου). Επιπλέον, είναι σημαντικό να πραγματοποιείται ανασκόπηση της δραστικότητας των στρατηγικών αυτών.
Αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας είναι οι συμπεριφορικές τεχνικές. Πολλές από τις εργασίες που αναθέτει ο θεραπευτής στον πελάτη περιλαμβάνουν πειράματα. Στόχος τους είναι η εκμάθηση νέων συμπεριφορών και η ενίσχυση της γενίκευσής τους από την συνεδρία στην καθημερινότητα. Η εφαρμογή τους στην πραγματική ζωή είναι ανεκτίμητη.
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, πως η Γνωστική Συμπεριφοριστική Θεραπεία είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος εργασίας με τον πελάτη διότι του δίνει την δυνατότητα να αναπτύξει διαφορετικές στρατηγικές για την διαχείριση των προβλημάτων και τους καθοδηγεί να εργαστούν σε νέες αντιλήψεις και ιδέες.

