Ερμηνεύοντας τη διομαδική συμπεριφορά

Ο Sherif (1966) υπέθεσε ότι οι ανταγωνιστικοί στόχοι μεταξύ ομάδων είναι ο βασικός παράγοντας που οδηγεί σε διομαδική σύγκρουση, ενώ οι κοινοί στόχοι μπορούν να προάγουν τη συνεργασία. Το πείραμα του Sherif με νεαρά αγόρια σε θερινή κατασκήνωση έδειξε ότι η σύγκρουση αναπτύσσεται όταν οι ομάδες έχουν ανταγωνιστικούς στόχους, ενώ η συνεργασία επιτυγχάνεται όταν θέτουν κοινούς υπερκείμενους στόχους. Παρόλο που οι κοινοί στόχοι βοήθησαν στην εξάλειψη ορισμένων εντάσεων, δεν εξάλειψαν πλήρως την εχθρότητα μεταξύ των ομάδων​.

Η θεωρία αυτή έχει εφαρμοστεί πέρα από το πλαίσιο των πειραμάτων, όπως στις διεθνείς σχέσεις, όπου η συνεργασία μεταξύ των Η.Π.Α. και της Σοβιετικής Ένωσης σε επιστημονικά και τεχνολογικά θέματα ερμηνεύτηκε μέσω αυτής της θεωρίας​.

Η θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας, όπως αναπτύχθηκε από τον Tajfel, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα κατανοούν τον εαυτό τους μέσα από την ένταξή τους σε κοινωνικές ομάδες. Η συμμετοχή σε μια ομάδα παρέχει στο άτομο κοινωνική ταυτότητα, η οποία επηρεάζει την αυτοεκτίμησή του. Αυτή η ταυτότητα αποκτά νόημα μέσα από τη σύγκριση με άλλες ομάδες. Οι άνθρωποι τείνουν να διατηρούν την ένταξή τους σε ομάδες που ενισχύουν την κοινωνική τους ταυτότητα ή να απομακρύνονται από αυτές όταν η συμμετοχή τους δεν προσφέρει θετικά αποτελέσματα​.

Η κοινωνική κατηγοριοποίηση παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις διαφορές μεταξύ των ομάδων, δημιουργώντας συχνά ανταγωνισμό μεταξύ έσω-ομάδας και έξω-ομάδας. Οι στρατηγικές που ακολουθούνται στο πείραμα της ελάχιστης ομάδας, όπου τα άτομα κλήθηκαν να απονείμουν αμοιβές σε μέλη της δικής τους ομάδας ή σε εξωτερικές ομάδες, έδειξαν ότι ακόμη και ελάχιστες διαφορές μπορούν να οδηγήσουν σε ευνοϊκή μεταχείριση των μελών της έσω-ομάδας​.

Η συμμετοχή σε ομάδες δεν είναι στατική και εξαρτάται από την αξία που προσφέρουν αυτές οι ομάδες στην κοινωνική ταυτότητα του ατόμου. Όταν οι σχέσεις μεταξύ των ομάδων θεωρούνται ακατάλληλες, μπορεί να προκύψουν κοινωνικές αλλαγές. Η θεωρία της σχετικής αποστέρησης, όπως συνδέθηκε με τη θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας, εξηγεί ότι τα άτομα αισθάνονται αποστέρηση όχι μόνο με βάση τις ατομικές τους καταστάσεις, αλλά και μέσω της σύγκρισης της δικής τους ομάδας με άλλες ομάδες​.

Η θεωρία της ρεαλιστικής σύγκρουσης και η θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας προσφέρουν βαθιές γνώσεις για το πώς αναπτύσσονται και διατηρούνται οι διομαδικές συγκρούσεις και συνεργασίες. Μέσα από πειράματα όπως αυτά του Sherif και του Tajfel, έγινε κατανοητό ότι οι κοινωνικές συγκρίσεις, η κατηγοριοποίηση και οι στόχοι μπορούν να διαμορφώσουν την ομαδική συμπεριφορά, οδηγώντας είτε σε σύγκρουση είτε σε συνεργασία, ανάλογα με τις συνθήκες.

Βιβλιογραφία

• Sherif, M. (1966). Group Conflict and Co-operation: Their Social Psychology. London: Routledge and Kegan Paul.
• Tajfel, H. (1978). Differentiation Between Social Groups: Studies in the Social Psychology of Intergroup Relations. London: Academic Press.
• Turner, J. C. (1987). Rediscovering the Social Group: A Self-Categorization Theory. Oxford: Blackwell.