Η διαμόρφωση των ορίων ανά αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού

Τα όρια αποτελούν το ασφαλές πλαίσιο στο οποίο μπορεί να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί το παιδί.

Η συνέπεια και η σταθερότητα στην εφαρμογή των κανόνων αυτών, αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη και υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, καθώς και την ομαλή λειτουργία ολόκληρου του οικογενειακού συστήματος.

1ο στάδιο (1ο έτος)

Το παιδί που έρχεται στον κόσμο δεν έχει επίγνωση του εαυτού του, ούτε και των γύρω του. Σταδιακά θα διαμορφώσει την ύπαρξη του και την ύπαρξη των άλλων μέσα από τη σχέση του και τη στενή επαφή του με το πρόσωπο που το φροντίζει, που στις δυτικές κοινωνίες είναι κυρίως η μητέρα. Επομένως,μέσα από αυτή τη σχέση θα καταφέρει να οριοθετήσει τον εαυτό του. Η στάση του πατέρα είναι εξίσου σημαντική μέσα από τη υποστήριξη που παρέχει σε αυτή τη σχέση μητέρας-παιδιού και αυτή η στάση εξασφαλίζει και την ισορροπία του συστήματος.

2ο στάδιο (2-3 ετών)

Στο στάδιο αυτό ο ρόλος των γονιών αλλάζει και από την ικανοποίηση των αναγκών προς το παιδί που συνέβαινε στο προηγούμενο στάδιο, σε αυτό ο ρόλος των γονέων είναι η επιβολή ορίων. Το παιδί σταδιακά θα εσωτερικεύσει ως δικές του αξίες τους κανόνες και τα όρια που επιβάλλουν οι γονείς. Η αποδοχή των κανόνων από την πλευρά του παιδιού μπορεί να επιτευχθεί όταν υπάρχει μια καλή σχέση με τους γονείς. Με άλλα λόγια, το παιδί μπορεί να πειθαρχήσει καλύτερα όταν ο έλεγχος της συμπεριφοράς του από τους γονείς βασίζεται σε μια σχέση αγάπης. Σε αυτό το στάδιο είναι σημαντικό οι γονείς να περνούν το μήνυμα ότι δεν μπορεί το παιδί να κάνει ό,τι θέλει ό,τι ώρα θέλει και ότι υπάρχουν κανόνες γι’ αυτό. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν να αντέχουν την ματαίωση κι έτσι να οριοθετούνται. Είναι σημαντικό, ωστόσο, στο στάδιο αυτό τα όρια να μην είναι τόσο άκαμπτα που να αναχαιτίζουν την τάση του παιδιού για εξερεύνηση που είναι έντονη και εποικοδομητική στη φάση αυτή.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η επιβολή κανόνων είναι απαραίτητη και γι’ αυτό οι κανόνες θα πρέπει να είναι σαφείς και κοινά καθορισμένοι και από τους δύο γονείς. Σε διαφορετική περίπτωση τα παιδιά αισθάνονται σύγχυση. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι γονείς δεν μπορούν να έχουν διαφορετικές απόψεις σε δευτερεύοντα θέματα, αλλά κι εκεί θα πρέπει να επισημαίνεται στα παιδιά αυτή η διαφορά.

3ο στάδιο (3-5 ετών)

Στο στάδιο αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να καταφέρουν να οριοθετήσουν την αναδυόμενη σεξουαλικότητα του παιδιού και ταυτόχρονα να το βοηθήσουν να κατανοήσει ότι οι γονείς έχουν μια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους, από την οποία το παιδί αποκλείεται. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα μπορέσει πιο εύκολα να αποδεχτεί τη δική του σεξουαλικότητά του και να αποφευχθεί η δημιουργία τριγώνων.

Σημαντική επίσης σε αυτό το στάδιο είναι η αποδοχή και η στενή διαπροσωπική σχέση γονέων και παιδιών, αφού έτσι διευκολύνεται η διαδικασία της ταύτισης. Μέσα από τις στενές σχέσεις τα παιδιά διευκολύνονται στο να οικειοποιηθούν τα χαρακτηριστικά των γονέων τους και πιο συγκεκριμένα τα χαρακτηριστικά του γονέα του ίδιου φύλου.

4ο στάδιο (5-10 ετών)

Στο στάδιο αυτό ο ρόλος των γονέων είναι στο να βοηθήσουν το παιδί τους να αισθανθεί πιο μεγάλο και πιο αυτόνομο και να του «επιτρέψουν» να βρίσκεται σε δραστηριότητες εκτός σπιτιού, μόνο του. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο όταν υπάρχει μια καλή σχέση στο συζυγικό υποσύστημα, όπου οι δύο γονείς νιώθουν ικανοποίηση από την συντροφιά του άλλου και δεν χρειάζεται να προσκολλώνται στο παιδί για να συμπληρώνουν τα δικά τους συναισθηματικά κενά.

5ο στάδιο (11-18 ετών)

Στο στάδιο αυτό που είναι η φάση της εφηβείας του παιδιού, ο ρόλος των γονέων διαφοροποιείται σε σχέση με τα προηγούμενα στάδια. Βασικός σκοπός τους είναι να το βοηθήσουν να αποκτήσει αυτονομία και να διαμορφώσει τη δική του ταυτότητα. Στο στάδιο αυτό, η επιβολή και η τήρηση ορίων είναι ίσως πιο σημαντική υπόθεση από οποιοδήποτε άλλο στάδιο. Σημαντικό είναι επίσης οι γονείς να τηρούν μια σταθερή στάση και να είναι συνεπείς σε όσα πιστεύουν. Επειδή στη φάση αυτή ο έφηβος για να αποκτήσει αυτονομία θα πρέπει να «συγκρουστεί» με τους γονείς, είναι σημαντικό να νιώθει ότι οι γονείς αντέχουν αυτή τη σύγκρουση και ότι δεν θα καταρρεύσουν. Κι σε αυτή την ηλικία τα όρια που θέτουν οι γονείς θα πρέπει να προσαρμόζονται. Οι έφηβοι εκτός από το να αισθάνονται τους γονείς τους δυνατούς και συνεπείς στα όρια που θέτουν, έχουν ανάγκη να εισακούγονται από εκείνους και να γίνονται κατανοητοί. Όταν οι γονείς έχουν αυτή τη στάση, βοηθούν τον έφηβο να δοκιμάσει τη δύναμή του αλλά και το βαθμό αντοχής των άλλων.