Παιδαγωγικά,  Ψυχολογία

Η επιθετικότητα στην παιδική ηλικία

Η κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών κατά την πρώιμη παιδική ηλικία παίζει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς τους και της συναισθηματικής τους κατάστασης. Η επιθετικότητα, ως μορφή συμπεριφοράς, είναι ένα φαινόμενο που συνδέεται στενά με την κοινωνική μάθηση και τις εμπειρίες του παιδιού. Αυτό το άρθρο επιχειρεί να παρουσιάσει τις κύριες θεωρίες γύρω από την επιθετικότητα και την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς και τον ρόλο της εκπαίδευσης και των κοινωνικών παραγόντων στην εξέλιξή τους.

Η επιθετικότητα ορίζεται ως μια συμπεριφορά που στοχεύει στην πρόκληση σωματικής ή ψυχικής οδύνης ή ζημιάς σε κάποιον άλλο. Στη βιβλιογραφία, διακρίνονται δύο κύριοι τύποι επιθετικότητας: η εχθρική επιθετικότητα, που προέρχεται από θυμό και αποσκοπεί στην πρόκληση πόνου, και η λειτουργική επιθετικότητα, που είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας η οποία, αν και μπορεί να είναι κοινωνικά αποδεκτή, οδηγεί σε επιθετικές ενέργειες​.

Οι θεωρίες που ασχολούνται με την επιθετικότητα ποικίλλουν, καλύπτοντας από βιολογικούς έως κοινωνικούς παράγοντες. Σύμφωνα με τον Rousseau, ο άνθρωπος είναι καλοπροαίρετος εκ φύσεως, και η κοινωνία είναι αυτή που τον υποχρεώνει σε επιθετικές ενέργειες. Από την άλλη πλευρά, ο Hobbes υποστήριξε ότι ο άνθρωπος είναι σκληρός και κακός από τη φύση του. Η θεωρία του Δαρβίνου βασίζεται στην αρχή της φυσικής υπεροχής, σύμφωνα με την οποία η επιθετικότητα είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ανάγκης προσαρμογής στις αλλαγές του περιβάλλοντος.

Ο Freud, από τη δική του πλευρά, πρότεινε ότι η επιθετικότητα είναι ενστικτώδης συμπεριφορά, που σχετίζεται με το ένστικτο του θανάτου. Σύγχρονες μελέτες, όπως το πείραμα της γάτας και του ποντικιού που διεξήχθη από τον Zing το 1961, δείχνουν ότι οι πρώιμες εμπειρίες μπορούν να αναστείλουν την επιθετικότητα​.

Η νευρολογική και βιοχημική προσέγγιση της επιθετικότητας δείχνει ότι οι βιολογικές μεταβολές και οι ορμόνες φύλου παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη επιθετικής συμπεριφοράς. Έρευνες έδειξαν ότι τα αρσενικά ζώα είναι πιο επιθετικά από τα θηλυκά και ότι η επιθετικότητα μειώνεται μετά από ευνουχισμό​. Η αποστέρηση, δηλαδή η ματαίωση της προσπάθειας για επίτευξη ενός στόχου, είναι επίσης ισχυρό κίνητρο για την εμφάνιση επιθετικότητας.

Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης υποστηρίζει ότι η επιθετική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της παρατήρησης και της μίμησης μοντέλων. Το πείραμα «Bobo Doll» του Bandura (1965) έδειξε ότι τα παιδιά που παρατηρούσαν επιθετική συμπεριφορά σε άλλους είχαν αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν παρόμοια συμπεριφορά​.

Η κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών στην πρώτη παιδική ηλικία συνδέεται άμεσα με τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την ικανότητά τους να αναπτύξουν σχέσεις με τους άλλους. Τα παιδιά αρχίζουν να αναπτύσσουν την αίσθηση του εαυτού και να κατανοούν τις συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων, κάτι που παίζει σημαντικό ρόλο στην κατανόηση και τη ρύθμιση της επιθετικότητας​.

Η κατανόηση των μηχανισμών πίσω από την επιθετική συμπεριφορά και η ενίσχυση της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη της βίας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς στην κοινωνία.

Βιβλιογραφία

  • Bandura, A. (1965). Bobo Doll Experiment.