Παιδαγωγικά,  Ψυχοθεραπεία,  Ψυχολογία

Η ικανότητα για έγνοια

Ο όρος έγνοια στον Winnicott βασίζεται στην έννοια της “αποκατάστασης” (reparation) της Klein και αναφέρεται στη συμπεριφορά που δηλώνει ότι ένα άτομο ενδιαφέρεται για κάποιο άλλο και δέχεται την ευθύνη των πράξεων απεναντί του. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που δομείται πριν την τριαδική οιδιποδιακή σχέση. Αρχίζει περίπου μετά τον έκτο μήνα και εγκαθιδρύεται κατά το δεύτερο έτος.

Για τον Winnicott η έγνοια είναι συγγενής της ενοχής, αποτελεί όμως μια περαιτέρω διεργασία της και εντάσσεται σε ένα πιο προχωρημένο στάδιο ενδοψυχικής ανάπτυξης. Η ενοχή είναι απόρροια του άγχους που σχετίζεται με την αμφιθυμία. Η εμφάνιση της αμφιθυμίας αποτελεί ένδειξη ότι η συγχώνευση των ερωτικών και επιθετικών ενορμήσεων του παιδιού απέναντι στο καλό και στο καταδιωκτικό αντικείμενο έχει αρχίσει.

Μέσα από αυτή την ερωτική-επιθετική ενόρμηση το βρέφος δομεί μια πρωτόγονη σχέση με ένα αντικείμενο, όπου υπάρχουν η καταστροφικότητα και η αγάπη. Η εμφάνιση της έγνοιας σηματοδοτεί την ύπαρξη περαιτέρω απαρτίωσης και αποτελεί την ένδειξη ύπαρξης μεγαλύτερης υπευθυνότητας στο άτομο.

Προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της ικανότητας για έγνοια

  • Το παιδί έχει τη δυνατότητα να φαντασιώσει την αμφιθυμία και να βιώσει τα αντικείμενα περισσότερο πραγματιστικά, εκτιμώντας δηλαδή ότι τα γνωρίσματα τους βρίσκονται έξω από τη σφαίρα του εγώ. Επιπλέον, έχει εγκαθιδρύσει έναν εαυτό που τον αντιλαμβάνεται ως μια ψυχοσωματική ενότητα.
  • Αντιλαμβάνεται επίσης τη μητέρα ως ολόκληρο άνθρωπο/αντικείμενο, δηλαδή μια αναπαράσταση με συνοχή.
  • Το εγώ του παιδιού αρχίζει να ανεξαρτητοποιείται από το εγώ της μητέρας και το παιδί αποκτά ένα ψυχοσωματικό συγκροτημένο εαυτό.

Βιβλιογραφία

Τσαμπαρλή Α. (1999) Κείμενα παιδείας: Donald Winnicott. Αθήνα: Aτραπός