Η ιστορία και η εξέλιξη της Οικογενειακής θεραπείας

Η οικογενειακή θεραπεία αποτελεί μια εξέλιξη της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης που εστιάζει στην κατανόηση των διαπροσωπικών αλληλεπιδράσεων και της δυναμικής μέσα στην οικογένεια. Αν και οι πρώτες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις εστίαζαν στο άτομο, η συστημική θεωρία άλλαξε αυτό το μοτίβο, εστιάζοντας στο σύνολο των σχέσεων που επηρεάζουν την ατομική συμπεριφορά. Οι ψυχικές διαταραχές, σύμφωνα με τη συστημική προσέγγιση, δεν είναι μεμονωμένα φαινόμενα, αλλά εκφράζουν τη δυσλειτουργία των σχέσεων μέσα σε ένα οικογενειακό ή κοινωνικό σύστημα.

Η Ιστορία της οικογενειακής θεραπείας

Η οικογενειακή θεραπεία άρχισε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1940, όταν οι θεραπευτές άρχισαν να παρατηρούν την έλλειψη προόδου των ασθενών που αντιμετωπίζονταν με ατομική θεραπεία. Η αποτελεσματικότητα της ομαδικής θεραπείας, καθώς και οι τεχνολογικές εξελίξεις που ήρθαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οδήγησαν τους θεραπευτές στη σκέψη ότι τα ψυχικά προβλήματα αναπτύσσονται και συντηρούνται στο πλαίσιο του οικογενειακού συστήματος. Αυτή η παρατήρηση γέννησε την οικογενειακή θεραπεία ως πεδίο, το οποίο βασίζεται στη συστημική θεωρία και την κυκλική αιτιότητα.

Η Συστημική προσέγγιση και η θεώρηση της αλλαγής

Η παραδοσιακή ψυχοθεραπεία θεωρεί το άτομο ως τον κύριο παράγοντα της αλλαγής, εστιάζοντας στο παρελθόν και στις εσωτερικές συγκρούσεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά του. Αντίθετα, η συστημική προσέγγιση υιοθετεί μια κυκλική θεώρηση, αναγνωρίζοντας ότι οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων είναι ο βασικός παράγοντας που προκαλεί την αλλαγή. Έτσι, η θεραπεία δεν εστιάζει μόνο στα ατομικά προβλήματα, αλλά στις αλληλεπιδράσεις και τις σχέσεις που τα προκαλούν, δίνοντας έμφαση στο παρόν και στην εξέταση της συμπεριφοράς στο “εδώ και τώρα”.

Η Οικογενειακή θεραπεία και τα μοντέλα της

Στην οικογενειακή θεραπεία, οι θεραπευτές αξιολογούν τα συμπτώματα ως εκφράσεις της δυσλειτουργίας του οικογενειακού συστήματος. Τα προβλήματα δεν θεωρούνται ως μεμονωμένα ζητήματα, αλλά ως μέρος ενός ευρύτερου οικογενειακού πλαισίου, στο οποίο τα μέλη αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν το ένα το άλλο. Οι προβληματικές συμπεριφορές εξυπηρετούν συχνά έναν σκοπό για την οικογένεια και εκφράζουν την αδυναμία της να συνεργαστεί παραγωγικά, δημιουργώντας μοντέλα που συχνά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά.

Οι πρώτες μελέτες της οικογενειακής θεραπείας εστιάστηκαν σε σημαντικά ζητήματα όπως η σχιζοφρένεια και τα οικογενειακά δυναμικά, με τους θεωρητικούς να αναγνωρίζουν τη σημασία των διπλών μηνυμάτων και της ψευδοαμοιβαιότητας στις διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις. Επιπλέον, οι μελέτες γύρω από τον ρόλο των γονέων και τις γονεϊκές συγκρούσεις (όπως η διάσταση και η μετατόπιση της δομής) συνέβαλαν στην κατανόηση της ψυχικής ασθένειας μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο.

Η εξέλιξη της οικογενειακής θεραπείας και οι πρωτοπόροι της

Η ανάπτυξη της οικογενειακής θεραπείας επηρεάστηκε από διάφορα γεγονότα και προσωπικότητες. Θεωρητικοί όπως ο John Bell, ο Murray Bowen, ο Nathan Ackerman και η ομάδα του Palo Alto έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εδραίωση της συστημικής προσέγγισης. Αυτοί οι θεραπευτές αναγνώρισαν ότι οι οικογένειες λειτουργούν ως συστήματα που επιδιώκουν να διατηρήσουν την ομοιόσταση, και η αλλαγή σε ένα μέλος επηρεάζει ολόκληρο το σύστημα.

Ο John Bell, ένας από τους πρώτους θεραπευτές που εφάρμοσε την οικογενειακή θεραπεία, υιοθέτησε μεθόδους ομαδικής θεραπείας για την αντιμετώπιση των οικογενειακών προβλημάτων. Ο Murray Bowen εισήγαγε την έννοια της διαφοροποίησης του εαυτού και της σχέσης του ατόμου με την πατρική του οικογένεια, ενώ ο Nathan Ackerman θεμελίωσε την προσέγγιση του μέσα από τις συγκρούσεις στις οικογένειες, ιδρύοντας το διάσημο Ackerman Family Institute.

Η οικογενειακή θεραπεία, από την αρχή της, προσφέρει μια πιο ολιστική προσέγγιση στην κατανόηση της ψυχοπαθολογίας και της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η αναγνώριση της σημασίας των σχέσεων και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας οδήγησε στην εδραίωση της συστημικής προσέγγισης, η οποία συνεχίζει να επηρεάζει τις ψυχοθεραπευτικές μεθόδους και να εξελίσσεται.

Βιβλιογραφία

1. MacKay, L. (2012). Trauma and Bowen family systems theory: Working with adults who were abused as children. Australian and New Zealand Journal of Family Therapy, 44(3), 232-241.
2. McWilliams, N. (2012). Ψυχαναλυτική Διάγνωση. Θεσσαλονίκη: ΙΨΥ.
3. Van der Kolk, B. A., Perry, J. C., & Herman, J. L. (1991). Childhood Origins of Self-Destructive Behavior. American Journal of Psychiatry, 148(12), 1665-1671.
4. Vague, H. B. (2008). Cutting and Self-Harm. New York: Chelsea House Publishers.
5. Bateson, G. (1972). Steps to an Ecology of Mind. New York: Ballantine Books.
6. Bowen, M. (1978). Family Therapy in Clinical Practice. New York: Jason Aronson.