Ψυχολογία

“Me, Myself and I”

O “χαμένος εαυτός”

Οι ναρκισσιστές έχουν χάσει τη σύνδεσή τους με τον έμφυτο εαυτό τους και υποφέρουν από έλλειψη σύνδεσης με τον αληθινό τους εαυτό. Στη θέση του, ταυτίζονται με τον ιδανικό τους εαυτό. Η εσωτερική τους στέρηση και η έλλειψη σύνδεσης με τον πραγματικό τους εαυτό τους καθιστά εξαρτημένους από τους άλλους για επικύρωση. Κατά συνέπεια, όπως και άλλοι συν-εξαρτημένοι, η εικόνα του εαυτού τους, η σκέψη και η συμπεριφορά τους είναι προσανατολισμένες στους άλλους, προκειμένου να σταθεροποιήσουν και να επικυρώσουν την αυτοεκτίμηση και το εύθραυστο εγώ τους.

Κατά ειρωνικό τρόπο, παρά τη δηλωμένη υψηλή αυτοεκτίμηση, οι ναρκισσιστές αποζητούν την αναγνώριση από τους άλλους και έχουν μια ακόρεστη ανάγκη να τους θαυμάζουν – για να πάρουν τη “ναρκισσιστική τους προμήθεια”. Αυτό τους καθιστά εξίσου εξαρτημένους από την αναγνώριση των άλλων, όπως ένας εθισμένος είναι από τον εθισμό του.

Ντροπή

Η ντροπή βρίσκεται στον πυρήνα της συνεξάρτησης και του εθισμού. Προέρχεται από το γεγονός ότι μεγαλώνουν σε μια δυσλειτουργική οικογένεια. Η διογκωμένη αυτοαντίληψη των ναρκισσιστών συνήθως εκλαμβάνεται λανθασμένα ως αυτοαγάπη. Ωστόσο, η υπερβολική αυτοϊκανοποίηση και η αλαζονεία απλώς καθησυχάζουν την ασυνείδητη, εσωτερικευμένη ντροπή που είναι κοινή στους συν-εξαρτημένους.

Τα παιδιά αναπτύσσουν διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης του άγχους, της ανασφάλειας, της ντροπής και της εχθρότητας που βιώνουν μεγαλώνοντας σε δυσλειτουργικές οικογένειες. Η εσωτερικευμένη ντροπή μπορεί να προκύψει παρά τις καλές προθέσεις των γονέων και την έλλειψη φανερής κακοποίησης. Για να νιώσουν ασφάλεια, τα παιδιά υιοθετούν μοτίβα αντιμετώπισης που δίνουν γένεση σε έναν ιδανικό εαυτό.

Μια στρατηγική είναι να προσαρμόζονται στους άλλους ανθρώπους και να αναζητούν την αγάπη, τη στοργή και την έγκρισή τους. Μια άλλη είναι η αναζήτηση αναγνώρισης, κυριαρχίας επί των άλλων. Οι στερεότυποι συνεξαρτημένοι ανήκουν στην πρώτη κατηγορία και οι ναρκισσιστές στη δεύτερη. Επιδιώκουν τη δύναμη και τον έλεγχο του περιβάλλοντός τους προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Η επιδίωξη του κύρους, της ανωτερότητας και της εξουσίας τους βοηθά να αποφεύγουν πάση θυσία να αισθάνονται κατώτεροι, ευάλωτοι, άποροι και αβοήθητοι.

Αυτά τα ιδανικά είναι φυσικές ανθρώπινες ανάγκες- ωστόσο, για τους συν-εξαρτημένους και τους ναρκισσιστές είναι καταναγκαστικά και επομένως νευρωτικά. Επιπλέον, όσο περισσότερο ένα άτομο επιδιώκει τον ιδανικό εαυτό του, τόσο περισσότερο απομακρύνεται από τον πραγματικό του εαυτό, γεγονός που αυξάνει την ανασφάλεια, τον ψεύτικο εαυτό και το αίσθημα ντροπής.

Αυτά τα ιδανικά είναι φυσικές ανθρώπινες ανάγκες- ωστόσο, για τους συν-εξαρτημένους και τους ναρκισσιστές είναι καταναγκαστικά και συνεπώς νευρωτικά. Επιπλέον, όσο περισσότερο ένα άτομο επιδιώκει τον ιδανικό εαυτό του, τόσο περισσότερο απομακρύνεται από τον πραγματικό του εαυτό, γεγονός που αυξάνει την ανασφάλεια, τον ψεύτικο εαυτό και την αίσθηση ντροπής.

Άρνηση

Η άρνηση είναι ένα βασικό σύμπτωμα της συνεξάρτησης. Οι συν-εξαρτημένοι γενικά αρνούνται την αλληλεξάρτησή τους και συχνά τα συναισθήματά τους και πολλές ανάγκες τους. Παρομοίως, οι ναρκισσιστές αρνούνται τα συναισθήματα, ιδιαίτερα εκείνα που εκφράζουν ευαλωτότητα. Πολλοί δεν παραδέχονται συναισθήματα ανεπάρκειας, ούτε καν στον εαυτό τους. Απορρίπτουν και συχνά προβάλλουν στους άλλους συναισθήματα που θεωρούν “αδύναμα”, όπως η λαχτάρα, η θλίψη, η μοναξιά, η αδυναμία, η ενοχή, ο φόβος και παραλλαγές τους. Ο θυμός τους κάνει να αισθάνονται ισχυροί. Η οργή, η αλαζονεία, ο φθόνος και η περιφρόνηση είναι άμυνες στην υποβόσκουσα ντροπή.

Πολλοί ναρκισσιστές κρύβονται πίσω από ένα προσωπείο αυτάρκειας και αποστασιοποίησης όταν πρόκειται για ανάγκες συναισθηματικής εγγύτητας, υποστήριξης, πένθους, φροντίδας και οικειότητας. Η επιδίωξη της εξουσίας τους προστατεύει από το να βιώσουν την ταπείνωση του να νιώθουν αδύναμοι, λυπημένοι, φοβισμένοι ή να θέλουν ή να χρειάζονται κάποιον – τελικά, για να αποφύγουν την απόρριψη και το αίσθημα ντροπής. Μόνο η απειλή της εγκατάλειψης αποκαλύπτει πόσο εξαρτημένοι είναι πραγματικά.

Αυτοϊκανοποίηση – Αυτάρκεια

Οι ναρκισσιστές είναι το είδος του ανθρώπου που παρουσιάζει όλες τις ενδείξεις αυτοϊκανοποίησης.
Βλέπει κανείς πως όταν λέει κάτι ασήμαντο, αισθάνεται σαν να είπε κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Συνήθως δεν ακούει τι λένε οι άλλοι, ούτε τον ενδιαφέρει πραγματικά. (Αν είναι έξυπνος, θα προσπαθήσει να το κρύψει κάνοντας ερωτήσεις και παριστάνοντας ότι ενδιαφέρεται).

Επίσης, μπορεί να διακρίνει κανείς το ναρκισσιστικό άτομο από την ευαισθησία του σε κάθε είδους κριτική. Την ευαισθησία του αυτή μπορεί να την εκφράσει αρνούμενος την εγκυρότητα οποιασδήποτε κριτικής ή αντιδρώντας με θυμό ή θλίψη.

Σε πολλές περιστάσεις ο ναρκισσιστικός προσανατολισμός μπορεί να κρύβεται πίσω από μια στάση μετριοφροσύνης και ταπεινοφροσύνης· μάλιστα, δεν είναι σπάνιο ο ναρκισσιστικός προσανατολισμός ενός ατόμου να έχει ως αντικείμενο αυτοθαυμασμού την ταπεινοφροσύνη του. Όποιες και αν είναι οι διαφορετικές εκδηλώσεις του ναρκισσισμού, η έλλειψη ειλικρινούς ενδιαφέροντος για τον εξωτερικό κόσμο είναι κοινή σε όλες τις μορφές του.

Μερικές φορές είναι επίσης δυνατόν να διακρίνει κανείς το ναρκισσιστικό άτομο από την έκφραση του προσώπου του. Συχνά συναντάμε μια λάμψη ή ένα χαμόγελο που σε κάποιους δίνει την εντύπωση αυταρέσκειας και σε άλλους την εντύπωση μιας πρόσχαρης παιδικότητας και ευπιστίας.

Συχνά ο ναρκισσισμός, ιδιαίτερα στις πιο ακραίες μορφές του, εκδηλώνεται με μια ιδιαίτερη λάμψη στα μάτια, που από μερικούς εκλαμβάνεται ως ένδειξη οσιότητας και από άλλους ως ένδειξη παραφροσύνης. Πολλά ναρκισσιστικά άτομα μιλούν ακατάπαυστα – συχνά σε κάποιο γεύμα, όπου ξεχνούν να φάνε, και έτσι αναγκάζουν όλους τους άλλους να περιμένουν. Η συντροφιά ή το φαγητό είναι λιγότερο σημαντικά από το Εγώ τους.

Στο ναρκισσιστικό άτομο το αντικείμενο του ναρκισσισμού του είναι μία από αυτές τις επιμέρους ιδιότητες που για εκείνον αποτελούν τον εαυτό του.
Το άτομο που τον εαυτό του τον αντιπροσωπεύει η περιουσία του μπορεί κάλλιστα να ανεχθεί μια απειλή της αξιοπρέπειάς του, αλλά η απειλή της περιουσίας του είναι σαν απειλή της ζωής του.

Από την άλλη πλευρά, για εκείνον που τον εαυτό του αντιπροσωπεύει η ευφυΐα του το να πει κάτι ανόητο είναι τόσο επίπονο, που μπορεί να οδηγήσει σε διάθεση βαθιάς κατάθλιψης.

Ωστόσο, όσο εντονότερος είναι ο ναρκισσισμός, τόσο λιγότερο αποδέχεται το ναρκισσιστικό άτομο το γεγονός της αποτυχίας του ή οποιαδήποτε βάσιμη κριτική από τους άλλους. Απλώς αισθάνεται εξοργισμένος από την προσβλητική συμπεριφορά του άλλου ή πιστεύει ότι είναι πολύ αναίσθητος, αμόρφωτος κτλ. για να είναι ορθή η κρίση του.

Ένα άκρως ναρκισσιστικό άτομο το οποίο, όταν αντίκρισε τα αποτελέσματα ενός τεστ Ρόρσαχ που είχε κάνει και στο οποίο δεν κατάφερε να φτάσει τον ιδεότυπο που είχε για τον εαυτό του, είπε: ” Λυπάμαι τον ψυχολόγο που έκανε αυτό το τεστ· πρέπει να είναι πολύ παρανοϊκός”.

Πηγές:

https://psychcentral.com/

Απόσπασμα από το βιβλίο του Erich Fromm ” Η Καρδιά του Ανθρώπου” από τις εκδόσεις Διόπτρα