Η κοινωνικο-πολιτισμική θεωρία του Vygotsky

Ο Lev Vygotsky ήταν ο πρώτος θεωρητικός που εισήγαγε την έννοια του πολιτισμού ως κινητήριο δύναμη της ανθρώπινης ανάπτυξης. Σύμφωνα με την κοινωνικοπολιτισμική θεωρία του, τόσο η φύση όσο και η ανατροφή συμβάλλουν στην ανάπτυξη όχι άμεσα αλλά έμμεσα υπό το φίλτρο του πολιτισμού (Rogoff, 2003).

Ο Wertsch (1985) προσδιόρισε τρία βασικά θέματα στη θεωρία του Vygotsky:

(α) την εξάρτηση από τη «γενετική μέθοδο», σύμφωνα με την οποία οι διανοητικές λειτουργίες διερευνώνται σε συνάρτηση με τις προϋπάρχουσες δομές και τα αναπτυξιακά επακόλουθα

(β) τον ισχυρισμό ότι οι υψηλότερες διανοητικές λειτουργίες έχουν την προέλευσή τους στη διαπροσωπική δραστηριότητα και

(γ) την υπόθεση ότι η διανοητική δραστηριότητα διαμεσολαβείται από τον πολιτισμό. Μια θεμελιώδης έννοια στη θεωρία του Vygotsky είναι η έννοια της εσωτερίκευσης, τη διαδικασία με την οποία το άτομο, μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλους, ενεργά ανακατασκευάζει εξωτερικές, κοινές λειτουργίες στο εσωτερικό επίπεδο (Vygotsky, 1931/1997).

Οι ιδέες του Vygotsky σχετικά με την εσωτερίκευση περιλαμβάνουν μια έννοια που είναι πιο πλούσια από την κοινωνική μάθηση ή την αφομοίωση των πληροφοριών που διατίθενται σε κοινωνικά πλαίσια. Σύμφωνα με τον Fernyhough, (2008), αν δούμε τη θεωρία του νου ως μία σταδιακή και προοδευτική εσωτερίκευση των διαπροσωπικών ανταλλαγών, μπορούμε να αντιληφθούμε πως η ανάπτυξη της κοινωνικής εμπειρίας των παιδιών είναι βασικό στοιχείο για την κατανόηση του ανθρώπινου νου. Μια ακόμα θεωρία που αναφέρεται συχνά σε σχέση με τις ιδέες του Vygotsky είναι η πολιτισμική καλλιέργεια (π.χ. Astington, 1996), σύμφωνα με την οποία η έκθεση σε πολιτισμικούς κανόνες εξήγησης της συμπεριφοράς επιτρέπει στα παιδιά να «εξατομικεύσουν τη λαϊκή ψυχολογία της ιδιαίτερης κουλτούρας τους» (Astington & Olson, 1995, σελ. 184).

Μία τελευταία έννοια που εισήγαγε ο Vygotsky είναι αυτή της ζώνης επικείμενης ανάπτυξης (Vygotsky, 1934/1987, Κεφ. 6). Η ζώνη επικείμενης ανάπτυξης περιγράφει τη διαφορά μεταξύ του τι μπορούν να επιτύχουν τα παιδιά μόνα τους και του τι μπορούν να καταφέρουν με τη βοήθεια κάποιου άλλου. Αυτή η έννοια μας επιτρέπει να καταλάβουμε το πώς οι φροντιστές έχουν ένα ρόλο στην δημιουργία εναλλακτικών προοπτικών για την πραγματικότητα με έναν τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να αφομοιωθούν εύκολα από τα παιδιά με τα οποία αλληλεπιδρούν (Fernyhough, 1996).