Ευαισθητοποίηση,  Παιδαγωγικά,  Ψυχοθεραπεία,  Ψυχολογία

Η ροπή προς την αντικοινωνική συμπεριφορά

Η αντικοινωνική συμπεριφορά περιλαμβάνει τάση για κλοπή, ψέμα και καταστροφικότητα, αλλά όχι εγκληματική συμπεριφορά.

Η τάση για κλοπή εκφράζει την προσπάθεια του παιδιού να αποκαταστήσει το καθεστώς της στέρησης που έζησε και συνεπώς μπαίνει στην υπηρεσία της “αναζήτησης αντικειμένου”. Το κίνητρο σε αυτή τη περίπτωση δεν είναι το κλεμμένο αντικείμενο, αλλά η απόκτησή του, που σε ένα συμβολικό επίπεδο υποκαθιστά τη μητέρα. Πρόκειται για τη στέρηση, που το παιδί προσπαθεί να αναπληρώσει. Μια στέρηση την οποία ο βαθμός ωρίμανσής του του επιτρέπει να αντιληφθεί ως περιβαλλοντική.

Η εμφάνιση της απληστίας είναι ο πρόδρομος της αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Είναι σαν να ζει ακόμα με την ελπίδα να ξαναβρεί το χαμένο αντικείμενο, να επανακτήσει μια καλή επαφή με τον άλλο και να δώσει διέξοδο στις συγκρούσεις του. Η καταστροφικότητα άπτεται της αναζήτησης μιας περιβαλλοντικής σταθερότητας, η οποία συνίσταται στην ικανότητα του περιβάλλοντος να αντέχει τις εκφάνσεις της παρορμητικότητας του ατόμου. Το παιδί ζητά δηλαδή από το περιβάλλον να εγκολπωθεί τις επιθετικές του παρορμήσεις και να τις οριοθετήσει.

Ο Winnicott συνδέει την αντικοινωνική συμπεριφορά με την αποτυχία του περιβάλλοντος να λειτουργήσει εύρυθμα κατά τη φάση της απόλυτης εξάρτησης. Όπως φαίνεται και από ιστορικά παιδιών, υπήρξε μια ικανοποιητική έναρξη των διεργασιών ωρίμανσης, η οποία διεκόπει. Η βάση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς βρίσκεται στο γεγονός ότι προέκυψε μια έντονη στέρηση μετά από μια αρκετά ικανοποιητική σχέση με το περιβάλλον. Το παιδί είχε φτάσει σε ένα επίπεδο διαφοροποίησης που του επέτρεπε να αντιληφθεί ότι η αιτία της καταστροφής ωφείλεται σε περιβαλλοντικούς λόγους.

Εάν η απώλεια είχε συμβεί σε ένα πρωιμότερο στάδιο ώστε να βιωθεί ως εσωτερική (ενδοψυχική), τότε θα είχαμε ψύχωση. Για τον Winnicott, η διακοπή των διεργασιών ωρίμανσης έγινε κατά τη φάση της συγχώνευσης των επιθετικών και των λιμπιντικών ενορμήσεων.

Η αντικοινωνική συμπεριφορά ενέχει και μια προσπάθεια του παιδιού να θεραπεύσει τον εαυτό του, επιχειρώντας να ξαναβρεί το χαμένο αντικείμενο και να ισχυροποιήσει το εγώ του μέσα από τη διαδικασία της συγχώνευσης των λιμπιντικών και επιθετικών παρορμήσεών του.