Η σκέψη ως προπύργιο του συναισθήματος

Οι σκέψεις είναι τρόποι αντιμετώπισης των συναισθημάτων
Στην πρωταρχική περίπτωση, στην τυπική κατάσταση, τα συναισθήματα προηγούνται. Οι σκέψεις είναι τρόποι αντιμετώπισης των συναισθημάτων – τρόποι, σαν να λέγαμε, να σκεφτόμαστε τον τρόπο να βγούμε από τα συναισθήματα – τρόποι εύρεσης λύσεων που ικανοποιούν τις ανάγκες που κρύβονται πίσω από τα συναισθήματα.

Τα συναισθήματα έρχονται πρώτα τόσο με ιεραρχική όσο και με χρονολογική έννοια. Ένα μικρό νεογέννητο (νεογέννητο θηλαστικό) δεν έχει σκέψεις να μιλήσει, για αρχή. Η σκέψη πηγάζει από τη μάθηση, δηλαδή από την εμπειρία.

Ο μηχανισμός σκέψης λειτουργεί στη συνέχεια στο υλικό που έχουμε εσωτερικεύσει, από τις λύσεις που έχουμε βιώσει, ως προς το πώς μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες μας στον κόσμο. Αυτές οι λύσεις φυσικά παρέχονται αρχικά από τους φροντιστές. Σε αυτή τη βάση, η σκέψη αναπτύσσεται σταδιακά και μας διδάσκει πώς να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας – πώς να λύνουμε τα προβλήματα που αντιπροσωπεύουν τα συναισθήματα.

Οι σκέψεις είναι εσωτερικευμένες εμπειρίες
Πρέπει να θυμόμαστε ότι οι σκέψεις είναι μια εσωτερικευμένη εκδοχή των αντιληπτικών μας εμπειριών του κόσμου. Όλες οι σκέψεις, σε αντίθεση με τα συναισθήματα, έχουν μια αντιληπτική μορφή που προέρχεται από αισθητηριακές εικόνες. Είναι εσωτερικεύσεις της εμπειρίας μας από τον κόσμο, αυτό που ο Φρόιντ ονόμασε «αρχή της πραγματικότητας».

Η λειτουργία της σκέψης, με αυτή την έννοια, αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα. Είναι ένας εικονικός χώρος στον οποίο μπορούμε να επεξεργαστούμε, με την ασφάλεια του μυαλού μας, τι πρέπει να κάνουμε σε σχέση με την πραγματικότητα, προτού εφαρμόσουμε πραγματικά λύσεις. Εν ολίγοις, οι σκέψεις παρεμβάλλονται μεταξύ συναισθημάτων και πράξεων.

Η σκέψη είναι μια τελειοποίηση του ενστίκτου

Η σκέψη δεν παρεμβάλλεται μόνο μεταξύ των συναισθημάτων και των πράξεων, αλλά και μεταξύ των ενστικτωδών συναισθημάτων και των αυτόματων απαντήσεων που θα απελευθέρωναν. Η σκέψη δημιουργεί πιο διαφοροποιημένες επιλογές δράσης.

Έτσι, η σκέψη αναπτύσσεται για να μπορούμε να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα (και τις ανάγκες που αντιπροσωπεύουν) με πιο ευέλικτους τρόπους από ό,τι τα ενσωματωμένα μας ένστικτα. Η σκέψη είναι μια τελειοποίηση του ενστίκτου.

Μπορούμε να μάθουμε να αισθανόμαστε με τη σκέψη;

Ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας επηρεάζει το πώς νιώθουμε και πώς συμπεριφερόμαστε. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα, ο «πυρήνας» της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας, πατέρας της οποίας είναι ο Aaron Beck.

Αν θέλουμε να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας και να σπάσουμε τους φαύλους κύκλους αρνητικών σκέψεων-συναισθημάτων-συμπεριφορών, είναι σημαντικό να δώσουμε προσοχή στο να κατανοήσουμε τί πάει λάθος στη σκέψη μας και στον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Με ποιον τρόπο ερμηνεύουμε ένα γεγονός, τον εαυτό μας ή τη συμπεριφορά κάποιου άλλου.

Η σκέψη τέλος μπορεί να αποτελέσει προπύργιο το συναισθήματος, με την έννοια ότι μπορεί να ωθήσει σε πράξεις, σε περιπτώσεις που το συναίσθημα είναι “κοιμισμένο”. Προκειμένου να ενεργοποιηθεί το συναίσθημα, μπορούμε να ακολουθήσουμε την ανορθόδοξη πορεία σκέψη-πράξη-συναίσθημα. Σκέφτεται κάποιος την έλλειψή του και επιλέγει να κάνει συγκεκριμένες ενέργειες που θα έχουν ως στόχο την ενεργοποίηση του συναισθήματος (π.χ προσφορά σε τρίτους). Μια τέτοια διαδικασία βέβαια, χρειάζεται ένα ισχυρό κίνητρο και αποφασιστικότητα, αφού σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στην υπέρβαση των εκάστοτε δεδομένων.

«Ανάμεσα στο ερέθισμα και την αντίδραση υπάρχει ένα διάστημα.

Σε αυτό το διάστημα έγκειται η δύναμή μας να επιλέξουμε αντίδραση.

Στην αντίδρασή μας έγκειται η εξέλιξη και η ελευθερία μας»

Viktor E. Frankl