Η συστημική προσέγγιση στην Συμβουλευτική

Η Συστημική Προσέγγιση στη Συμβουλευτική έχει τις ρίζες της στη Γενική Θεωρία των Συστημάτων, η οποία αναπτύχθηκε από τον βιολόγο Ludwig von Bertalanffy τη δεκαετία του 1940. Στη συνέχεια, υιοθετήθηκε από πολλά επιστημονικά πεδία, όπως η ψυχολογία, η παιδαγωγική, η διοίκηση και η οικογενειακή θεραπεία. Στόχος της προσέγγισης είναι η κατανόηση των σύνθετων συστημάτων, όπως οι οικογένειες, τα σχολεία, οι κοινότητες και οι οργανισμοί, ως αλληλεπιδρώντα συστήματα που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και την ανάπτυξη των ατόμων μέσα σε αυτά.

Η συστημική προσέγγιση βασίζεται στην ιδέα ότι τα άτομα δεν μπορούν να κατανοηθούν μεμονωμένα, αλλά μόνο σε συνάρτηση με τα συστήματα στα οποία ανήκουν. Έτσι, η επικέντρωση στη σχέση ανάμεσα στα μέρη ενός συστήματος και στις αλληλεπιδράσεις τους καθίσταται ουσιαστική για την κατανόηση της λειτουργίας του συστήματος ως σύνολο.

Κύριες έννοιες

Στη συστημική θεωρία, ο ορισμός του συστήματος περιλαμβάνει ένα σύνολο από μέρη που αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται. Αυτή η θεώρηση απορρίπτει τη γραμμική αιτιότητα και υιοθετεί την έννοια της κυκλικής αιτιότητας, σύμφωνα με την οποία η αλληλεπίδραση των στοιχείων του συστήματος είναι συνεχής και αμφίδρομη.

– Αυτορρύθμιση και ομοιόσταση

Κάθε σύστημα προσπαθεί να διατηρήσει μια ισορροπία, μια κατάσταση ομοιόστασης, μέσω αυτορρύθμισης. Η αυτορρύθμιση του συστήματος σημαίνει ότι το σύστημα προσαρμόζεται για να διατηρήσει τη σταθερότητά του, ακόμη και όταν βρίσκεται υπό πίεση. Η διαδικασία της αυτορρύθμισης συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός πιο αποτελεσματικού και υγιούς συστήματος.

– Ρέειν και δομείν

Η συστημική προσέγγιση περιγράφει δύο βασικές λειτουργίες κάθε συστήματος: το «ρέειν» και το «δομείν». Το «ρέειν» αναφέρεται στο άνοιγμα του συστήματος για να δεχτεί εξωτερικές πληροφορίες, ενώ το «δομείν» αναφέρεται στο κλείσιμο των ορίων του συστήματος για να διατηρήσει τη σταθερότητά του.

Εφαρμογές της συστημικής προσέγγισης στη Συμβουλευτική

Η συστημική προσέγγιση εφαρμόζεται στη συμβουλευτική με πολλούς τρόπους, τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Στόχος είναι να βοηθήσει τα άτομα να κατανοήσουν τα προβλήματά τους σε συνάρτηση με τα συστήματα στα οποία ανήκουν. Αυτό περιλαμβάνει την ανάλυση των σχέσεων μεταξύ των μελών μιας οικογένειας ή μιας ομάδας, καθώς και τον εντοπισμό των μοτίβων που ενδέχεται να προκαλούν δυσλειτουργίες.

Συστημική προσέγγιση στο σχολικό περιβάλλον

Η συστημική προσέγγιση έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη στο σχολικό περιβάλλον. Οι σύμβουλοι που εφαρμόζουν τη συστημική θεωρία εντοπίζουν τα προβλήματα των μαθητών σε συνάρτηση με τις αλληλεπιδράσεις τους με το σχολείο, την οικογένεια και την κοινότητα. Αντί να επικεντρώνονται αποκλειστικά στη συμπεριφορά του μαθητή, εξετάζουν το πώς οι σχέσεις και οι συνθήκες που επικρατούν στα διάφορα συστήματα συμβάλλουν στα προβλήματα συμπεριφοράς ή μάθησης.

Χρήση γενεογραμμάτων και οικοχαρτών

Δύο εργαλεία που συχνά χρησιμοποιούνται στη συστημική συμβουλευτική είναι τα γενεογράμματα και οι οικοχάρτες. Τα γενεογράμματα είναι διάγραμμα σχέσεων που απεικονίζουν την ευρύτερη οικογένεια και τις δυναμικές της. Οι οικοχάρτες, από την άλλη, παρουσιάζουν τις εξωτερικές επιδράσεις στη ζωή ενός ατόμου, όπως η εργασία, οι φίλοι και οι οικονομικοί παράγοντες.

Η συστημική προσέγγιση έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική στη βελτίωση των σχέσεων και στην επίλυση προβλημάτων, καθώς επικεντρώνεται στη δυναμική των συστημάτων αντί να αναλύει μεμονωμένα τις συμπεριφορές. Ωστόσο, ένας από τους περιορισμούς της είναι ότι δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη γεγονότα του παρελθόντος ή τραυματικές εμπειρίες που μπορεί να έχουν επηρεάσει τα άτομα ή τα συστήματα. Επιπλέον, ορισμένα άτομα μπορεί να αισθάνονται άβολα με την ανάγκη να μοιραστούν προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα σε ένα ομαδικό πλαίσιο.

Βιβλιογραφία

• Bateson, G. (1972). Steps to An Ecology of Mind. Ballantine Books.
• Bertalanffy, L. von. (1968). General Systems Theory: Foundations, Development, Applications. University of Michigan.
• Capra, F. (1996). The Web of Life: A New Scientific Understanding of Living Systems. Anchor Books.
• Maturana, H. R., & Varela, F. (1997). Machines and Living Things: Autopoiesis, the Life Organization. Artes Médicas.
• Schlippe, A. von, & Schweitzer, J. (2008). Εγχειρίδιο της Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής. University Studio Press.