Η σχέση μεταξύ της αβεβαιότητας και του ψυχικού τραύματος

Η έννοια της αβεβαιότητας διαδραματίζει έναν κρίσιμο ρόλο στην ψυχαναλυτική θεωρία και πρακτική, ιδίως όσον αφορά την κατανόηση του τραύματος. Η Μπράδερς, στο έργο της Toward a Psychology of Uncertainty: Trauma-Centered Psychoanalysis (2008), παρουσιάζει μια καινοτόμο θεωρία για τη σχέση μεταξύ της αβεβαιότητας και του ψυχικού τραύματος. Η προσέγγισή της είναι εστιασμένη στη θεραπεία των τραυματικών εμπειριών μέσω της αποδοχής της αβεβαιότητας, υποστηρίζοντας ότι οι προσπάθειες για την αποφυγή της εντείνουν το ψυχικό τραύμα.

Η Θεωρία της αβεβαιότητας

Η Μπράδερς υποστηρίζει ότι η αβεβαιότητα είναι ένα αναπόφευκτο και θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την ψυχολογική επεξεργασία του τραύματος. Σύμφωνα με τη θεωρία της, το τραύμα συνδέεται με την απώλεια της βεβαιότητας, κάτι που προκαλεί αίσθηση απειλής και αποδιοργάνωσης στο άτομο. Για να αντισταθμίσουν αυτή την αίσθηση απώλειας ελέγχου, οι άνθρωποι υιοθετούν άκαμπτες στρατηγικές, προσπαθώντας να επιβάλουν ψευδείς βεβαιότητες στον εαυτό τους και στους γύρω τους​.

Η έννοια της «άκαμπτης βεβαιότητας» περιγράφει την τάση των ατόμων να δημιουργούν άκαμπτα νοητικά σχήματα ή πεποιθήσεις για να αντιμετωπίσουν τον φόβο που προκαλεί η αβεβαιότητα. Ωστόσο, αυτές οι στρατηγικές ενισχύουν περαιτέρω το τραύμα, καθώς περιορίζουν την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίζει τις μεταβαλλόμενες και απρόβλεπτες συνθήκες της ζωής​.

Τραύμα και αβεβαιότητα

Σύμφωνα με την Μπράδερς, το τραύμα δεν είναι απλώς ένα μεμονωμένο γεγονός που προκαλεί ψυχολογική διαταραχή, αλλά μια κατάσταση συνεχούς αβεβαιότητας που απειλεί την ταυτότητα και την αίσθηση ασφαλείας του ατόμου. Η εμπειρία του τραύματος υποχρεώνει το άτομο να αντιμετωπίσει μια κατάσταση όπου οι γνωστές δομές νοήματος και τα σχήματα αντίληψης καταρρέουν. Σε αυτήν την κατάσταση, η αβεβαιότητα λειτουργεί ως πηγή φόβου και αποδιοργάνωσης.

Η ψυχολογική αντίδραση στην αβεβαιότητα περιλαμβάνει συχνά μηχανισμούς άμυνας, όπως η άρνηση ή η παρανόηση της πραγματικότητας, καθώς και η κατασκευή μη ρεαλιστικών πεποιθήσεων που αποσκοπούν στη διατήρηση της ψευδαίσθησης βεβαιότητας. Αυτοί οι μηχανισμοί εμποδίζουν τη φυσική διαδικασία ίασης, καθώς αποκλείουν την αντιμετώπιση των συναισθημάτων και των εμπειριών που συνδέονται με το τραύμα​.

Κλινική εφαρμογή της θεωρίας

Η Μπράδερς προτείνει ότι η θεραπευτική διαδικασία πρέπει να επικεντρώνεται στην αποδοχή και την κατανόηση της αβεβαιότητας, αντί να προσπαθεί να την εξαλείψει. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, τόσο ο θεραπευόμενος όσο και ο θεραπευτής καλούνται να αποδεχθούν ότι δεν υπάρχει πάντα βεβαιότητα στις ανθρώπινες σχέσεις και εμπειρίες. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει την ευαλωτότητα και την αυθεντικότητα στην ψυχαναλυτική αλληλεπίδραση.

Η θεραπεία επικεντρώνεται στην επεξεργασία των συναισθημάτων που προκαλούνται από την αβεβαιότητα, επιτρέποντας στον θεραπευόμενο να αντιμετωπίσει τις τραυματικές εμπειρίες με πιο ευέλικτο και ανοικτό τρόπο. Αυτό περιλαμβάνει την αναγνώριση των άκαμπτων πεποιθήσεων που έχουν αναπτυχθεί για να αντιμετωπιστεί ο φόβος της αβεβαιότητας και την προσπάθεια να αμφισβητηθούν αυτές οι πεποιθήσεις στο ασφαλές πλαίσιο της θεραπευτικής σχέσης​.

Η Μπράδερς δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη θεραπευτική σχέση ως το κεντρικό εργαλείο για την αντιμετώπιση του τραύματος. Η θεραπευτική αλληλεπίδραση βασίζεται στην κατανόηση ότι τόσο ο θεραπευτής όσο και ο θεραπευόμενος αντιμετωπίζουν αβεβαιότητες, και αυτή η κοινή εμπειρία μπορεί να λειτουργήσει ως βάση για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Η αλληλεπίδραση μεταξύ τους πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευαλωτότητα, αποδοχή και την προθυμία να αναγνωριστούν οι περιορισμοί της ανθρώπινης γνώσης και κατανόησης​(sucharov2013).

Βιβλιογραφία

• Brothers, D. (2008). Toward a Psychology of Uncertainty: Trauma-Centered Psychoanalysis. New York: Analytic Press.
• Sucharov, M. (2013). A Review of Doris Brothers’s “Toward a Psychology of Uncertainty: Trauma-Centered Psychoanalysis.” International Journal of Psychoanalytic Self Psychology, 8:365-372.