Η ψυχολογία της μάζας του Gustave Le Bon

Ο Gustave Le Bon, γάλλος γιατρός, λόγιος και κοινωνικός αναλυτής, στο έργο του του 1895, διατύπωσε τη θεωρία ότι μια συνάθροιση ανθρώπων αποκτά, υπό ορισμένες συνθήκες, εντελώς διαφορετικές ιδιότητες από αυτές του κάθε ατόμου, σχηματίζοντας ένα “ψυχολογικό πλήθος” με μια συλλογική ψυχή. Ο Le Bon υποστηρίζει ότι το πλήθος αυτό υπόκειται στον νόμο της νοητικής ενότητας των πληθών, εκδηλώνοντας ακατανίκητη δύναμη, υποβολή και μετάδοση συναισθημάτων και πράξεων, προκαλώντας έτσι την εύκολη θυσία του ατομικού συμφέροντος στο συλλογικό.

Ο Le Bon ισχυρίζεται ότι το πλήθος, υπό την επίδραση των αιτιών αυτών, υποβαθμίζεται στην κλίμακα του πολιτισμού, αδυνατώντας να αξιολογήσει ή να ελέγξει τα συναισθήματα και τις πράξεις του, μετατρεπόμενο σε έναν βάρβαρο που αντιδρά χωρίς κριτική σκέψη. Το πλήθος, σύμφωνα με τον Le Bon, είναι εύπιστο, ευμετάβλητο, παρορμητικό και συντηρητικό, με τα συναισθήματά του να είναι συχνά ακραία και βίαια. Ο ηγέτης του πλήθους, όπως τον περιγράφει, είναι καθοριστικός για τη διαμόρφωση των απόψεων και των συμπεριφορών του, με το γόητρο να αποτελεί βασικό στοιχείο της επιρροής του.

Οι ιδέες του Le Bon είχαν ευρεία απήχηση και επηρέασαν σημαντικά την κοινωνική ψυχολογία, την κοινωνιολογία, την πολιτική επιστήμη και άλλους τομείς, παρά τις κριτικές για την επιστημονική ανεπάρκεια και τις εμπάθειες που εμπεριέχονται στο έργο του. Η επιρροή του έφτασε μέχρι τους ηγέτες του 20ού αιώνα και ενέπνευσε τεχνικές προπαγάνδας και χειραγώγησης, παρά την αντίθεση και την κριτική που ασκήθηκε στις μεθόδους και τις θεωρίες του, ειδικά λόγω της χρήσης τους από το φασισμό. Το έργο του Le Bon αναδεικνύει τη σημασία της μελέτης των μαζών και της συλλογικής συμπεριφοράς, προσφέροντας μια βάση για την κατανόηση των δυναμικών που διαμορφώνουν την κοινωνική και πολιτική ζωή.