Η Ψυχολογική προσαρμογή στα παιδιά

Ο όρος «ψυχολογική προσαρμογή» που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της Θεωρίας Γονικής Αποδοχής- Απόρριψης αναφέρεται στην κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών και αποτελεί την ικανότητα εκείνη που δίνει στα παιδιά τα απαραίτητα εφόδια, ώστε να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του περιβάλλοντός τους. Η ανταπόκριση αυτή θα πρέπει να κρίνεται επαρκής σε κοινωνικό, συναισθηματικό και γνωστικό επίπεδο και να συνάδει με την εκάστοτε κατάσταση που καλούνται να αντιμετωπίσουν, χωρίς την εκδήλωση εξωτερικευμένων ή εσωτερικευμένων προβλημάτων.

Στο άλλο άκρο από την ψυχολογική προσαρμογή βρίσκεται η ψυχολογική δυσπροσαρμοστικότητα. Ο όρος «ψυχολογική δυσπροσαρμοστικότητα» ή «δυσκολία προσαρμογής» αναφέρεται στην έλλειψη της προαναφερθείσας ικανότητας. Συνεπώς, η έννοια αυτή αντιπροσωπεύει τη δυσκολία διατήρησης μίας υγιούς συναισθηματικής κατάστασης, την ύπαρξη δυσκολίας αναφορικά με την απαιτούμενη προσαρμογή στις αλλαγές του περιβάλλοντος και τη μειωμένη λειτουργικότητα σε έναν τουλάχιστον από τους προαναφερθέντες τομείς (American Psychological Association [APA], 2013).

Η δυσπροσαρμογή αυτή μπορεί να εκδηλώνεται με διαφορετική μορφή σε κάθε ηλικία ή ακόμα και η ίδια δυσκολία προσαρμογής μπορεί να αποκτά διαφορετική μορφή σε διαφορετικές ηλικίες. Επιπροσθέτως, μία συμπεριφορά μπορεί να χαρακτηρίζεται ως προβληματική σε μία ηλικία, αλλά να μην προσδιορίζεται με τον ίδιο τρόπο σε μία άλλη. Η παραπάνω διαπίστωση γίνεται εύκολα κατανοητή αν σκεφτεί κανείς ότι τα στοιχεία μη ικανοποιητικής προσαρμογής, τα οποία αναδύονται στην πρώιμη παιδική ηλικία και κορυφώνονται στην ηλικία των δύο ετών, αποτελούν μέρος της ανάπτυξης των παιδιών. Μετά την ηλικία των δύο ετών τείνουν να μειώνονται σταδιακά με αποτέλεσμα μία εντελώς διαφορετική εικόνα του παιδιού με την είσοδό του στο σχολικό πλαίσιο.

Εκτός, όμως, από το είδος της συμπεριφοράς και την ηλικία στην οποία καταγράφεται εκείνη, η διάρκεια, η ένταση, η συχνότητα και η σημασία που έχει η συμπεριφορά αυτή -για το ίδιο το παιδί- αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες. Συνεπώς, τα παιδιά καθώς καλούνται να ανταποκριθούν κατάλληλα -σε ενδοπροσωπικό και διαπροσωπικό επίπεδο- στα διαφορετικά πλαίσια που αλληλεπιδρούν, θα πρέπει να υιοθετούν και την κατάλληλη συμπεριφορά για την εκάστοτε περίσταση. Στην περίπτωση που η συμπεριφορά αυτή χαρακτηρίζεται από ενέργειες που δεν συνάδουν με το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο ανήκουν, και επιπλέον καταγράφονται -σε εκείνη- στοιχεία επιθετικής, αντικοινωνικής ακόμα και προκλητικής συμπεριφοράς, η συμπεριφορά αυτή προσδιορίζεται ως αποκλίνουσα.

Μία δυσκολία προσαρμογής έχει αρνητικές συνέπειες στην τρέχουσα ευημερία των παιδιών και θέτει σε κίνδυνο την ψυχική τους υγεία, με πιθανή την ύπαρξη μακροπρόθεσμων συνεπειών. Με τον όρο «ευημερία» προσδιορίζεται ένα σύνολο σημαντικών παραμέτρων που περιλαμβάνει την υγεία, την ασφάλεια, τις διαφορετικές πτυχές της ανάπτυξης (ψυχολογική, συναισθηματική, κοινωνική, γνωστική) και την ακαδημαϊκή επιτυχία.