Καταναγκασμός της επανάληψης και ενόρμηση θανάτου

Όταν, στα πρώτα του έργα, ο Freud μιλά για επανάληψη, αναφέρεται σε περιπτώσεις που φαίνεται να προωθούν την λιβιδινική ικανοποίηση. Μόνο το 1920, στο έργο του «Πέρα από την αρχή της ευχαρίστησης», ο Freud θα μιλήσει για επαναλήψεις τραυματισμών που δεν υπηρετούν την ευχαρίστηση, αλλά αυτό που ονομάζει «καταναγκασμό της επανάληψης».

Πρόκειται για διεγερτικές κινήσεις που, ενώ συνειδητά γίνονται αντιληπτές από το Εγώ ως δυσάρεστες, παρέχουν κάποιου είδους ικανοποίηση σε ένα μη συνειδητό επίπεδο, με αποτέλεσμα το υποκείμενο να επιστρέφει συνεχώς σε αυτές, παρά τον πόνο που του προκαλούν. Στο ίδιο έργο, ο Freud διατύπωσε την τελευταία του θεωρία για τις ενορμήσεις και συνέδεσε τον καταναγκασμό της επανάληψης με το ψυχικό τραύμα και την ενόρμηση του θανάτου.

Ο Freud διατύπωσε ουσιαστικά την έννοια την ενόρμησης του θανάτου προκειμένου να εξηγήσει τον καταναγκασμό για επανάληψη. Στην τελευταία θεωρία του για τις ενορμήσεις (Freud, 1920), η τάση για επανάληψη παρουσιάζεται ως εγγενής και έχουσα ως ζητούμενο την επιστροφή σε μια προηγούμενη κατάσταση. Έτσι, η ενορμήση του θανάτου, σε ένα βιολογικό επίπεδο, αποσκοπεί στην επιστροφή στην ανόργανη ύλη, ως αφετηρία της ζωής.

Σε ένα περισσότερο ψυχικό επίπεδο, η ενόρμηση του θανάτου αποσκοπεί στη μείωση των ψυχικών εντάσεων, στην κατάργηση των λιβιδινικών επενδύσεων και στην γενικότερη αποσύνδεση και διάλυση των ψυχικών ενοτήτων. Γενικότερα, θα λέγαμε ότι η ενόρμηση του θανάτου αντιτίθεται στην ενόρμηση της ζωής σε κάθε επίπεδο. Ενώ, αρχικά, η ενόρμηση του θανάτου είναι στραμμένη προς τον εαυτό με τη μορφή της αυτοκαταστροφικότητας, δευτερογενώς, μπορεί να στραφεί και σε εξωτερικά αντικείμενα, με τη μορφή της επιθετικότητας (Laplanche & Pontalis, 1986).