Κοινωνική Ταυτότητα

Η έννοια της κοινωνικής ταυτότητας αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της κοινωνικής ψυχολογίας, με σημαντικές επιπτώσεις για την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των διαπροσωπικών σχέσεων.

Η Θεωρία Κοινωνικής Ταυτότητας (ΘΚΤ) και η Θεωρία Αυτο-Κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) αναλύουν τη διαδικασία με την οποία οι άνθρωποι κατηγοριοποιούν τον εαυτό τους και τους άλλους σε κοινωνικές ομάδες. Η ΘΚΤ, όπως προτείνεται από τους Ellemers et al. (2002), επικεντρώνεται στην κοινωνική ταυτότητα ως μηχανισμό που καθορίζει την ομαδική συμπεριφορά, ενώ η ΘΑΚ εστιάζει στην αλληλεπίδραση του προσωπικού και συλλογικού εαυτού.

Ο προσωπικός εαυτός και η προσωπική ταυτότητα είναι έννοιες που χρησιμοποιούνται ευρέως για την ερμηνεία της κοινωνικής συμπεριφοράς. Οι Δυτικές κοινωνίες, που τονίζουν την ατομικότητα, συχνά παραβλέπουν την ισχυρή επίδραση της κοινωνικής ταυτότητας στις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, οι φίλαθλοι μπορεί να αισθάνονται υπεύθυνοι για την ήττα της ομάδας τους, αποδεικνύοντας τη σύνδεση μεταξύ προσωπικής και κοινωνικής ταυτότητας.

Η δέσμευση ενός ατόμου προς μια ομάδα είναι κρίσιμη για την κατανόηση της κοινωνικής ταυτότητας. Ο βαθμός δέσμευσης καθορίζει το πώς τα χαρακτηριστικά και οι νόρμες της ομάδας επηρεάζουν τις αντιληπτικές και συναισθηματικές αποκρίσεις. Οι Ellemers et al. (2002) υποστηρίζουν ότι η δέσμευση μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο, επηρεάζοντας τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις και την αντίληψη του εαυτού τους.

Το κοινωνικό πλαίσιο παίζει καθοριστικό ρόλο στην αίσθηση ταυτότητας ενός ατόμου. Οι πληροφορίες που παρέχονται από το κοινωνικό πλαίσιο καθορίζουν την αντίληψη του ατόμου στην ομάδα, είτε αυτή είναι θετική είτε αρνητική. Οι διαδικασίες που σχετίζονται με την κοινωνική ταυτότητα εξαρτώνται από παράγοντες όπως η διαπερατότητα, η σταθερότητα και η νομιμότητα.

Οι Ellemers et al. (2002) ταξινομούν τις αντιδράσεις των ατόμων ανάλογα με την δέσμευση τους προς την ομάδα και την απειλή για την ταυτότητα. Σε συνθήκες υψηλής δέσμευσης, οι άνθρωποι ενδέχεται να αναδείξουν την ομοιογένεια της ομάδας τους, ενώ σε συνθήκες χαμηλής δέσμευσης, η αντίσταση στην κατηγοριοποίηση είναι πιο συχνή.

Βιβλιογραφία

1. Ellemers, N., Spears, R., & Doosje, B. (2002). Self and social identity. Annual Review of Psychology, 53, 161-186.
2. Brown, R. (2000). Social Identity Theory: Past achievements, current problems and future challenges. European Journal of Social Psychology, 30, 745 – 778.