Μηχανισμοί άμυνας στην Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία

Οι μηχανισμοί άμυνας στο άγχος του θανάτου σχετίζονται με την ανάπτυξη συμπεριφοράς για την επίτευξη αθανασίας. Αν και σε συνειδητό επίπεδο οι άνθρωποι μπορεί να αποδέχονται τη θνητότητά τους, σε βαθύτερο επίπεδο αναπτύσσουν παράλογες πεοιθήσεις που αφορούν στην αθανασία τους.

Οι πεποιθήσεις αυτές μεταφράζονται σε συμπεριφορά, όπως ο σχεδόν καταναγκαστικός ηρωισμός, η εργασιομανία, η συνεχής πίεση για έλεγχο και εξουσία. Ένας άλλος μηχανισμός άμυνας απέναντι στο άγχος του θανάτου είναι η πίστη στην υπέρτατη σωτηρία που συχνά οδηγεί σε περιορισμούς και στην υποδούλωση στην κυριαρχία ενός «υπέρτατου άλλου».

Οι μηχανισμοί άμυνας που αναπτύσσει ο άνθρωπος απέναντι στο άγχος της ελευθερίας (μη επίγνωση υπευθυνότητας) μπορεί να είναι η καταναγκαστικότητα, η πεποίθηση ότι οι άλλοι φταίνε, η θυματοποίηση, αλλά και η δυσκολία λήψης απόφασης. Οι μηχανισμοί άμυνας στο άγχος της απομόνωσης εκφράζονται κυρίως μέσα από την έντονη ανάγκη αποδοχής από τους άλλους και από τη δημιουργία σχέσεων που χαρακτηρίζονται από την απουσία ορίων.

Η καταναγκαστική συμπεριφορά είναι ο κυριότερος τρόπος έκφρασης του άγχους απέναντι στην αίσθηση της απουσίας νοήματος. Οι άνθρωποι συχνά υιοθετούν καταναγκαστικές μορφές συμπεριφοράς προκειμένου να καλύψουν το κενό που αφήνει η βαθιά αίσθηση ότι ζουν μια ζωή χωρίς σκοπό.

Στόχος Συμβουλευτικής παρέμβασης
Ο κυριότερος στόχος της υπαρξιστικής παρέμβασης είναι η παροχή βοήθεια προς τον συμβουλευόμενο/θεραπευόμενο να κατανοήσει την ασυνείδητη σύγκρουση που μπορεί να λαμβάνει χώρα, το είδος αυτής της σύγκρουσης, να αναγνωρίσει τους δυσπροσαρμοστικούς μηχανισμούς άμυνας που επιστρατεύει προκειμένου να ανακουφιστεί από το άγχος που δημιουργεί η σύγκρουση, να κατανοήσει την καταστροφική τους επίδραση στη ζωή του και στην ψυχική του ισορροπία, να μειώσει το δευτερογενές άγχος με το να διορθώσει τους περιοριστικούς τρόπους με τους οποίους σχετίζεται με τον εαυτό και τους άλλους και να αναπτύξει άλλους τρόπους αντιμετώπισης του πρωταρχικού άγχους περισσότερο προσαρμοστικούς και λειτουργικούς που μπορούν να τον κάνουν να βιώνει μεγαλύτερη αρμονία με τον εαυτό του και το περιβάλλον.

Όπως επισημαίνει ο Yalom η θεραπευτική διαδικασία «…συνδέεται με τη δημιουργική διαδικασία, της ανάγνωσης και γραφής ενός μυθιστορήματος: η ανάγνωση με την έννοια ότι πάντα ακούω τη μοναδική εκπληκτική ιστορία ζωής του κάθε ασθενούς, συγγραφή, με την έννοια ότι πιστεύω πώς η θεραπεία είναι μια δημιουργική τέχνη και ο αποτελεσματικός θεραπευτής πρέπει να επινοήσει μια νέα θεραπεία για κάθε ασθενή» (Yalom, 1998).

Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της παρέμβασης, η συμβουλευτική/θεραπευτική σχέση πρέπει να χαρακτηρίζεται από την ενεργό παρουσία του επαγγελματία, την επίδειξη αυθεντικότητας, αλλά και τη δέσμευση στο παρόν. Ο θεραπευτής/σύμβουλος προσπαθεί να κατανοήσει και να βιώσει την ύπαρξη του ανθρώπου που έρχεται να ζητήσει τη βοήθειά του. Το όχημα για αυτήν την κατανόηση είναι η σχέση που αναπτύσσεται στο εδώ και τώρα. Ο Yalom χαρακτηριστικά τονίζει: «…έχω διαπιστώσει ότι μπορώ να σε βοηθήσω περισσότερο αν εστιάσω στη μια σχέση για την οποία μπορώ να έχω ακριβή πληροφόρηση….» (Yalom, 2001).

Η υπαρξιστική θεραπεία φαίνεται να είναι απαραίτητη και ιδιαίτερα αποτελεσματική όταν ο άνθρωπος βιώνει υπαρξιακές κρίσεις οι οποίες εμφανίζονται μέσα από την εμπειρία με το θάνατο, τις προσωπικές μεταβάσεις, τις επαγγελματικές μεταβάσεις, τις μη αντιστρέψιμες αποφάσεις, αλλά και όταν βρίσκεται απροσδόκητα απομονωμένος.

Βιβλιογραφία

• May, R., & Yalom, I. (2005). Existential psychotherapy. In R.J. Corsini & D. Wedding (Eds.), Current psychotherapies (pp. 269-98). Belmont, CA:Thomson Brooks/Cole
• Spinelli, E. (1989). The interpreted world: An introduction to phenomenological psychology. London: Sage.
• Yalom, Ι. (2001). The gift of therapy. London: Piatkus.
• Yalom, I. (1998). The Yalom reader: Selections from the work of a master therapist
  and story teller. NY: Basic Books.
• Van Deurzen, E. (2002). Existential counselling and psychotherapy in practice.
  London: Sage.