Νευροεπιστήμη και ψυχολογία: Πώς ο εγκέφαλος επηρεάζει τη συμπεριφορά μας;

Η κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς απαιτεί γνώσεις τόσο από τη νευροεπιστήμη όσο και από την ψυχολογία. Η νευροεπιστήμη παρέχει το βιολογικό πλαίσιο, ενώ η ψυχολογία προσφέρει την προοπτική της συμπεριφοράς.

Νευροεπιστήμη και συμπεριφορά
Η νευροεπιστήμη τονίζει τον ρόλο του νευρικού συστήματος, και ειδικότερα του εγκεφάλου, στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο εγκέφαλος αποτελείται από περίπου 100 δισεκατομμύρια νευρώνες και ακόμη περισσότερα νευρογλοιακά κύτταρα, τα οποία υποστηρίζουν τους νευρώνες με διάφορους τρόπους, όπως στη διατροφή, την προστασία και τη μετάδοση σημάτων . Οι νευρωνικές συνάψεις είναι απαραίτητες για την ικανότητά μας να μαθαίνουμε, να θυμόμαστε και να βιώνουμε συναισθήματα.

Για παράδειγμα, η διαδικασία της συναπτικής διαβίβασης, όπου οι πληροφορίες περνούν από έναν νευρώνα σε έναν άλλο, δείχνει πώς ο εγκέφαλος κωδικοποιεί και μεταδίδει σήματα που επηρεάζουν τη συμπεριφορά . Οι νευράξονες που καλύπτονται από το έλυτρο μυελίνης ενισχύουν την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της μετάδοσης πληροφοριών. Όταν ο εγκέφαλος πλήττεται από απομυελινωτικές ασθένειες, όπως η πολλαπλή σκλήρυνση, αυτές οι διαδικασίες επιβραδύνονται, προκαλώντας κινητικά και αισθητηριακά ελλείμματα .

Νευροδιαβιβαστές και ψυχολογικές λειτουργίες
Οι νευροδιαβιβαστές, όπως η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη και η ακετυλοχολίνη, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, της σκέψης και της συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, η ντοπαμίνη συμμετέχει στην επεξεργασία της ανταμοιβής και στον έλεγχο της κίνησης, και η δυσλειτουργία της συνδέεται με ασθένειες όπως η νόσος του Πάρκινσον και η σχιζοφρένεια . Ομοίως, η σεροτονίνη ρυθμίζει τη διάθεση, τον ύπνο και την όρεξη, και οι ανισορροπίες της συχνά οδηγούν σε κατάθλιψη .

Πλαστικότητα και μάθηση
Μία από τις πιο αξιοσημείωτες ιδιότητες του εγκεφάλου είναι η πλαστικότητά του, δηλαδή η ικανότητά του να προσαρμόζεται και να αναδιοργανώνεται σε απάντηση σε νέες εμπειρίες. Αυτή η προσαρμοστικότητα υποστηρίζει τη μάθηση και τη μνήμη . Η νευροπλαστικότητα δεν περιορίζεται στην παιδική ηλικία, αλλά συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, επιτρέποντας στον εγκέφαλο να προσαρμόζεται σε νέες εμπειρίες και περιβάλλοντα. Για παράδειγμα, η εκμάθηση μιας νέας δεξιότητας μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες συνάψεις στις αντίστοιχες περιοχές του εγκεφάλου .

Ο ρόλος του μετωπιαίου λοβού στη λήψη αποφάσεων
Ο μετωπιαίος λοβός είναι υπεύθυνος για ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, όπως ο σχεδιασμός, η λήψη αποφάσεων και η συναισθηματική ρύθμιση. Τραυματισμοί σε αυτή την περιοχή, όπως στην περίπτωση του Φίνεας Γκέιτζ, μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά, αναδεικνύοντας τη σημασία του μετωπιαίου λοβού στη διατήρηση σταθερής συμπεριφοράς .

Η αλληλεπίδραση γενετικής και περιβάλλοντος
Η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν καθορίζεται αποκλειστικά από τη δομή και τις διαδικασίες του εγκεφάλου. Η γενετική και το περιβάλλον παίζουν επίσης σημαντικούς ρόλους. Η επιγενετική, η μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την έκφραση των γονιδίων χωρίς να αλλάζουν το DNA, δείχνει πως εξωτερικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν ψυχολογικά χαρακτηριστικά . Για παράδειγμα, το άγχος κατά την πρώιμη ανάπτυξη μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμες αλλαγές στη συμπεριφορά μέσω τροποποίησης της γονιδιακής έκφρασης.

Η νευροεπιστήμη και η ψυχολογία παρέχουν συμπληρωματικές οπτικές γωνίες στην κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ενώ η νευροεπιστήμη επικεντρώνεται στις βιολογικές βάσεις, η ψυχολογία εξετάζει πώς αυτές οι δομές μεταφράζονται σε συμπεριφορά. Μαζί, προσφέρουν μια ολιστική κατανόηση της ανθρώπινης εμπειρίας, περιλαμβάνοντας από τις νευρωνικές συνδέσεις μέχρι τις πολύπλοκες συναισθηματικές και γνωστικές διαδικασίες.

Βιβλιογραφία

• Ν. Μάνου. Νευροεπιστήμη και Συμπεριφορά. 2020.
• Freud, S. Η Ερμηνεία των Ονείρων. Λονδίνο: Macmillan, 1900.
• Squire, L. R. Μνήμη και Εγκέφαλος. Νέα Υόρκη: Oxford University Press, 1987.
• Gazzaniga, M. S., Ivry, R. B., & Mangun, G. R. Γνωστική Νευροεπιστήμη: Η Βιολογία του Νου. 4η έκδοση. Νέα Υόρκη: Norton, 2013.