Ντροπαλότητα ή Κοινωνική Φοβία;

Τα τελευταία χρόνια η ντροπαλότητα αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα στο ερευνητικό πεδίο των σχέσεων μεταξύ των παιδιών και των συνομηλίκων τους (Rubin & Coplan, 2004). Η ντροπαλότητα, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας, παρουσιάζει ενδιαφέρον για την κατανόηση της κοινωνικής ανάπτυξης. Αντίστοιχα, η κοινωνική φοβία είναι μια ψυχική διαταραχή που μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά με τη ντροπαλότητα, όπως το κοινωνικό άγχος και η κοινωνική αποφυγή. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές που την ξεχωρίζουν ως κλινική διαταραχή.

Η ντροπαλότητα χαρακτηρίζεται από τη σύγκρουση μεταξύ της επιθυμίας για κοινωνική προσέγγιση και της ταυτόχρονης αποφυγής κοινωνικών καταστάσεων (Asendorpf, 1993). Αυτή η συμπεριφορά αποφεύγει την άμεση κοινωνική αλληλεπίδραση, παρά την επιθυμία να συμμετέχουν. Η κοινωνική φοβία, από την άλλη, αποτελεί μια πιο έντονη εκδήλωση κοινωνικού άγχους και ανησυχίας που παραβιάζει την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου.

Χαρακτηριστικά των Ντροπαλών Παιδιών

Τα ντροπαλά παιδιά συχνά περιγράφονται ως συνεσταλμένα, φοβισμένα και με μειωμένη αυτοπεποίθηση (Andre & Legeron, 2000). Στην προσχολική ηλικία, η ντροπαλότητα εκδηλώνεται με συμπεριφορές όπως η αποφυγή οπτικής επαφής, το κοκκίνισμα, και η αποφυγή αλληλεπίδρασης με τους συνομηλίκους τους (Rubin & Coplan, 2004). Καθώς μεγαλώνουν, τα ντροπαλά παιδιά μιλούν λιγότερο, αποφεύγουν να εκφράσουν τη γνώμη τους και συμμετέχουν λιγότερο ενεργά στις κοινωνικές δραστηριότητες (Crozier, 2001).

Η ντροπαλή συμπεριφορά συνδέεται με αρνητικές επιπτώσεις, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, μοναξιά, και περιθωριοποίηση από τους συνομηλίκους (Gazelle & Ladd, 2003). Τα ντροπαλά παιδιά θεωρούνται λιγότερο προσιτά και κοινωνικά επαρκή, ενώ οι ενήλικες συχνά δεν αναγνωρίζουν τα προβλήματά τους (Pellegrini & Blatchford, 2000).

Αιτιολογικοί Παράγοντες

Η ντροπαλότητα μπορεί να έχει βιολογική βάση, με έρευνες που δείχνουν ότι υπάρχει ένα γενετικό συστατικό στην αναστολή της συμπεριφοράς (Plomin & Rowe, 1979). Παράλληλα, περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως ο τρόπος ανατροφής και η οικογενειακή δυναμική, μπορούν να επηρεάσουν την εκδήλωση της ντροπαλότητας. Υπερπροστατευτικοί γονείς, για παράδειγμα, μπορεί να εμποδίσουν τα παιδιά από την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων (Rubin, Burgess & Hastings, 2002).

Πολιτισμικοί Παράγοντες

Η ντροπαλότητα μπορεί να ερμηνευθεί διαφορετικά σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια. Στην κινεζική κουλτούρα, για παράδειγμα, θεωρείται ένδειξη κοινωνικής ωριμότητας, ενώ στις δυτικές κοινωνίες συχνά εκλαμβάνεται ως ένδειξη κοινωνικής ανωριμότητας (Chen et al., 2005).

Κοινωνική Φοβία

Η κοινωνική φοβία, ή διαταραχή κοινωνικού άγχους, είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έντονο και επίμονο φόβο απέναντι σε κοινωνικές καταστάσεις, όπου το άτομο φοβάται ότι θα υποστεί αμηχανία ή ταπείνωση (American Psychiatric Association, 1994). Ο φόβος της κοινωνικής αποδοκιμασίας μπορεί να είναι τόσο έντονος που το άτομο αποφεύγει εντελώς τις κοινωνικές καταστάσεις.

Σχέση Ντροπαλότητας και Κοινωνικής Φοβίας

Η ντροπαλότητα και η κοινωνική φοβία μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά, όπως το άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις και την αποφυγή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης (Heiser, Turner & Beidel, 2003). Ωστόσο, η κοινωνική φοβία συνιστά μια πιο ακραία μορφή της ντροπαλότητας, με μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια. Παρόλο που η ντροπαλότητα μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη κοινωνικής φοβίας, δεν είναι αναγκαίο να συμβεί αυτό σε όλες τις περιπτώσεις (Beidel & Turner, 1999).

Συμπεράσματα

Η ντροπαλότητα και η κοινωνική φοβία είναι δύο συγγενικές έννοιες που μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, η κοινωνική φοβία θεωρείται διαταραχή, ενώ η ντροπαλότητα είναι ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας. Η έγκαιρη παρέμβαση για τα παιδιά που παρουσιάζουν συμπεριφορές αναστολής μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση των κοινωνικών τους δεξιοτήτων και στην αποφυγή σοβαρότερων ψυχικών διαταραχών.

Βιβλιογραφία

1. American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders (DSM). 4th edn. Washington, DC: American Psychiatric Press.
2. Andre, C., & Legeron, P. (2007). Ο φόβος για τους άλλους: τρακ, ντροπαλότητα και κοινωνική φοβία. Αθήνα: Κέδρος.
3. Asendorpf, J. B. (1991). “Development of inhibited children’s coping with unfamiliarity”. Child Development, 52, 721-730.
4. Beidel, D., & Turner, S. (1999). “Shyness and Social Phobia: A Comparison”. Journal of Abnormal Psychology, 108(2), 338-341.
5. Chen, X., Cen, G., Li, D., & He, Y. (2005). “Social functioning and adjustment in Chinese children: The roles of shy and aggressive behaviors”. Developmental Psychology, 41(2), 354-367.
6. Crozier, W. R., & Hostettler, K. (2003). “The Influence of Shyness on Children’s Test Performance”. British Journal of Educational Psychology, 73(3), 303-315.
7. Gazelle, H., & Ladd, G. W. (2003). “Anxious solitude and peer exclusion: A diathesis-stress model of internalizing trajectories in childhood”. Child Development, 74(1), 257-278.
8. Heiser, N. A., Turner, S. M., & Beidel, D. C. (2003). “Shyness: Relationship to Social Phobia and Other Psychiatric Disorders”. Journal of Anxiety Disorders, 17(5), 561-572.
9. Rubin, K. H., & Coplan, R. J. (2004). The Development of Shyness and Social Withdrawal. New York: Guilford Press.