Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην Ψυχανάλυση και τη Συμβουλευτική

Η πανδημία COVID-19 επέφερε ριζικές αλλαγές σε πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής, επηρεάζοντας παράλληλα τη δομή και τη λειτουργία της ψυχαναλυτικής και συμβουλευτικής πρακτικής. Ο τρόπος που οι ψυχαναλυτές εργάζονται έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, με κεντρικό θέμα την απουσία της φυσικής παρουσίας και την αντικατάστασή της από την τηλεδιάσκεψη ή την τηλεφωνική συνεδρία. Στο άρθρο αυτό εξετάζονται οι βασικές επιπτώσεις της πανδημίας στις ψυχαναλυτικές και συμβουλευτικές πρακτικές, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ψυχαναλυτές, καθώς και οι αλλαγές στην αντίληψη του πλαισίου και της θεραπευτικής σχέσης.

Επιπτώσεις της πανδημίας στην Ψυχανάλυση

Η απουσία της ενσώματης παρουσίας στον θεραπευτικό χώρο, όπως αναλύεται από τη Γεωργία Χαλκιά (2021), επιφέρει αλλαγές στη μεταβιβαστική-αντιμεταβιβαστική σχέση, η οποία είναι θεμελιώδης για την ψυχαναλυτική διαδικασία. Οι ψυχαναλυτές χρειάστηκε να αναπροσαρμόσουν τη θεραπευτική πρακτική για να προσαρμοστούν στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα, διατηρώντας, όμως, την εσωτερική σταθερότητα του αναλυτικού πλαισίου. Η απουσία του σώματος επισημαίνεται ως σημαντική έλλειψη, καθώς η ψυχαναλυτική διαδικασία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη φυσική παρουσία, που ενισχύει την αίσθηση του “εδώ και τώρα”.

Ψυχικά άγχη και υπαρξιακές συνηχήσεις

Στο πλαίσιο της πανδημίας, τα άγχη καταστροφής και απώλειας αναδύθηκαν έντονα, τόσο για τους θεραπευόμενους όσο και για τους θεραπευτές. Η κοινή συνθήκη της πανδημίας δημιούργησε μια συμμετρική κατάσταση για τα μέλη του θεραπευτικού ζεύγους, κάτι που έφερε αλλαγές και προκλήσεις στην παραδοσιακή ασυμμετρία της ψυχαναλυτικής σχέσης (Χαλκιά, 2021). Ο Jaspers (2010) προσδιορίζει αυτή τη στιγμή ως μια «οριακή κατάσταση», στην οποία οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με την υπαρξιακή αμηχανία τους.

Αναγκαστική ψυχαναλυτική προσαρμογή

Η προσαρμογή των ψυχαναλυτών στην τηλεψυχανάλυση δημιούργησε νέα δεδομένα στον χώρο και τον χρόνο της ψυχαναλυτικής πρακτικής. Το φυσικό πλαίσιο αντικαταστάθηκε από την οθόνη και τη φωνή, προκαλώντας έντονα συναισθήματα εγκατάλειψης και απώλειας (Vermote, 2020). Η τηλεψυχανάλυση μπορεί να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, αλλά αναδεικνύει περιορισμούς σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικά σε ζητήματα που αφορούν τη φυσική παρουσία ως κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας.

Η ψυχαναλυτική πρακτική και η συμβουλευτική συνεχίζουν να προσαρμόζονται στις προκλήσεις που επέβαλε η πανδημία COVID-19. Ενώ η ψηφιακή μετάβαση δημιούργησε ευκαιρίες για τη διατήρηση της θεραπείας, έφερε στο φως νέες προκλήσεις, όπως η απώλεια της σωματικής παρουσίας και η ανάγκη για επαναπροσδιορισμό του αναλυτικού πλαισίου. Η ψυχαναλυτική εργασία καλείται να αντιμετωπίσει τις υπαρξιακές προκλήσεις της εποχής, προσφέροντας έναν χώρο για επεξεργασία των τραυμάτων και των απωλειών.

Βιβλιογραφία

• Χαλκιά, Γ. (2021). Η πανδημία και οι επιπτώσεις της στην Ψυχαναλυτική Πρακτική. Διάλογοι για την Ψυχανάλυση, Τεύχος 12.
• Jaspers, K. (2010). Εισαγωγή στη Φιλοσοφία. Αθήνα: Αρμός.
• Vermote, R. (2020). Covid State of Mind.