Ο ρόλος της αυτορρύθμισης και των κινήτρων στη μείωση της προκατάληψης
Η προκατάληψη αποτελεί μία από τις πιο έντονες μορφές κοινωνικής διάκρισης, που επηρεάζει βαθιά τις σχέσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Παρόλο που πολλοί άνθρωποι επιθυμούν να αποφύγουν την προκατάληψη για προσωπικούς ή κοινωνικούς λόγους, οι προσπάθειες ελέγχου αυτών των προκαταλήψεων δεν είναι πάντα αποτελεσματικές.
Κίνητρα για την αυτορρύθμιση της προκατάληψης
Τα κίνητρα για τον έλεγχο της προκατάληψης διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα εσωτερικά και τα εξωτερικά κίνητρα. Τα εσωτερικά κίνητρα αφορούν τις προσωπικές αξίες και πεποιθήσεις του ατόμου σχετικά με την ισότητα, και αντικατοπτρίζουν τη γνήσια επιθυμία να αποφευχθεί η προκατάληψη επειδή θεωρείται ηθικά λάθος. Αντίθετα, τα εξωτερικά κίνητρα προκύπτουν από την πίεση του κοινωνικού περιβάλλοντος, καθώς τα άτομα αποφεύγουν την προκατάληψη για να μην υποστούν κοινωνική απόρριψη ή κριτική.
Επίδραση του κοινωνικού πλαισίου
Η προκατάληψη μπορεί να ρυθμιστεί ή να μειωθεί, ανάλογα με το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο βρίσκονται τα άτομα. Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν οι άνθρωποι εκτίθενται σε θετικά πλαίσια, όπως ένα κοινωνικό περιβάλλον που προάγει την αλληλεγγύη και την ισότητα, η λανθάνουσα προκατάληψη μπορεί να μειωθεί σημαντικά. Αντίθετα, σε αρνητικά πλαίσια, η προκατάληψη τείνει να παραμένει ή και να αυξάνεται.
Αυτορρύθμιση και έλεγχος των αυθόρμητων αντιδράσεων
Σύμφωνα με το μοντέλο αυτορρύθμισης, οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν να ελέγχουν τις αυθόρμητες προκατειλημμένες αντιδράσεις τους μέσω της συνειδητοποίησης και της εκμάθησης μηχανισμών ελέγχου. Όταν ένα άτομο αντιλαμβάνεται ότι η συμπεριφορά του δεν είναι σύμφωνη με τις προσωπικές του αξίες, μπορεί να ενεργοποιήσει μηχανισμούς αυτορρύθμισης που τον βοηθούν να ελέγξει τις προκαταλήψεις του και να ενεργήσει με πιο αποδεκτό τρόπο.
Εσωτερική και εξωτερική αυτορρύθμιση
Η εσωτερική αυτορρύθμιση βασίζεται στην εσωτερίκευση των αξιών για την ισότητα και την αποδοχή της διαφορετικότητας, και συνήθως οδηγεί σε πιο σταθερά και μακροχρόνια αποτελέσματα στην καταπολέμηση των προκαταλήψεων. Τα άτομα που έχουν εσωτερικά κίνητρα παρουσιάζουν λιγότερες προκαταλήψεις, τόσο σε ρητό όσο και σε λανθάνον επίπεδο. Αντίθετα, η εξωτερική αυτορρύθμιση, η οποία βασίζεται στην αποφυγή της κοινωνικής αποδοκιμασίας, μπορεί να μειώσει τις ρητές προκαταλήψεις, αλλά συχνά δεν καταφέρνει να εξαλείψει τις λανθάνουσες προκαταλήψεις.
Η αυτορρύθμιση της προκατάληψης είναι μια σύνθετη διαδικασία που εξαρτάται τόσο από τα προσωπικά κίνητρα όσο και από το κοινωνικό πλαίσιο. Η εσωτερική κινητοποίηση αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική στη μακροπρόθεσμη μείωση των προκαταλήψεων, ενώ η εξωτερική κινητοποίηση μπορεί να προσφέρει μόνο προσωρινές λύσεις. Για να επιτευχθεί μια ουσιαστική αλλαγή, είναι σημαντικό να αναπτύξουμε στρατηγικές που ενισχύουν τα εσωτερικά κίνητρα και να δημιουργήσουμε κοινωνικά περιβάλλοντα που προάγουν την ισότητα και τον σεβασμό προς τη διαφορετικότητα.
Βιβλιογραφία
- Allen, T.J., Sherman, J.W., & Klauer, K.C. (2010). Social context and the self-regulation of implicit bias. Group Processes and Intergroup Relations, 13, 137-149.
- Devine, P. G., Plant, E. A., Amodio, D. M., Harmon-Jones, E., & Vance, S. L. (2002). The regulation of explicit and implicit race bias: The role of motivations to respond without prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 82, 835-848.
- Dunton, B.C., & Fazio, R.H. (1997). An individual difference measure of motivation to control prejudiced reactions. Personality and Social Psychology Bulletin, 23, 316-326.
- Legault, L., Green-Demers, I., Grant, P., & Chung, J. (2007). On the self-regulation of implicit and explicit prejudice: A Self-Determination Theory perspective. Personality and Social Psychology Bulletin, 33, 732-749.
- Plant, E.A., & Devine, P.G. (1998). Internal and external motivation to respond without prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 811-832.
