Ο ρόλος του γονεϊκού ελέγχου στη διαμόρφωση της ταυτότητας

Η διαμόρφωση της ταυτότητας αποτελεί ένα σημαντικό αναπτυξιακό επίτευγμα για τους νέους ενήλικες, ειδικά κατά την περίοδο της μετάβασης από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή. Ένας από τους κύριους παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία αυτή είναι το γονεϊκό στυλ ανατροφής. Ο ψυχολογικός έλεγχος από τους γονείς έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη της ταυτότητας των νέων. Στο παρόν άρθρο, παρουσιάζονται τα ευρήματα μιας μακροχρόνιας μελέτης που διερεύνησε τη σχέση μεταξύ γονεϊκού ψυχολογικού ελέγχου και των διαστάσεων της ταυτότητας, όπως η δέσμευση και η εξερεύνηση.

Ψυχολογικός έλεγχος και ανάπτυξη της ταυτότητας

Ο ψυχολογικός έλεγχος περιλαμβάνει τη χρήση χειριστικών τεχνικών από τους γονείς, όπως η πρόκληση ενοχής και η απόσυρση της αγάπης, με στόχο την πίεση των παιδιών να συμμορφωθούν με τις δικές τους αξίες και ανάγκες, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι επιθυμίες των παιδιών. Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες που υπόκεινται σε ψυχολογικό έλεγχο έχουν λιγότερη αυτονομία και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη διαμόρφωση προσωπικών δεσμεύσεων​.

Οι διαστάσεις της ταυτότητας: εξερεύνηση και δέσμευση

Σύμφωνα με τη θεωρία του Marcia (1980), η ανάπτυξη της ταυτότητας περιλαμβάνει δύο βασικές διαστάσεις: την εξερεύνηση και τη δέσμευση. Η εξερεύνηση αναφέρεται στη διερεύνηση διαφορετικών επιλογών ταυτότητας, ενώ η δέσμευση υποδηλώνει την απόφαση ενός ατόμου να αφοσιωθεί σε συγκεκριμένες επιλογές. Ωστόσο, οι νεότερες έρευνες, όπως αυτή του Luyckx et al. (2006), διέκριναν δύο υποκατηγορίες της εξερεύνησης: την “εξερεύνηση σε πλάτος” και την “εξερεύνηση σε βάθος”. Η πρώτη αφορά τη διερεύνηση εναλλακτικών επιλογών, ενώ η δεύτερη επικεντρώνεται στην ανάλυση και αξιολόγηση των ήδη ληφθέντων δεσμεύσεων​.

Ευρήματα της μελέτης

Η μακροχρόνια μελέτη του Luyckx και των συνεργατών του έδειξε ότι ο ψυχολογικός έλεγχος συνδέεται αρνητικά με τις διαστάσεις της δέσμευσης και της ταύτισης με τη δέσμευση, ενώ συνδέεται θετικά με την εξερεύνηση σε πλάτος. Τα άτομα που βίωναν υψηλότερα επίπεδα γονεϊκού ψυχολογικού ελέγχου ανέφεραν χαμηλότερα επίπεδα δέσμευσης στις αποφάσεις τους και συχνότερη αναζήτηση νέων επιλογών, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε κρίση ταυτότητας​.

Η γονεϊκή συμπεριφορά παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία διαμόρφωσης ταυτότητας των νέων ενηλίκων. Ο ψυχολογικός έλεγχος από τους γονείς μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη μιας σταθερής και ενσωματωμένης ταυτότητας, επηρεάζοντας αρνητικά τη διαδικασία δέσμευσης και οδηγώντας σε ανασφάλεια και σύγχυση σχετικά με τις επιλογές ταυτότητας. Είναι σημαντικό οι γονείς να αποφεύγουν τη χρήση ψυχολογικού ελέγχου και να ενισχύουν την αυτονομία και τις επιλογές των παιδιών τους.

Βιβλιογραφία

1. Luyckx, K., Soenens, B., Vansteenkiste, M., & Goossens, L. (2006). The ego identity process questionnaire: Factor structure, reliability, and validity in late adolescence. Journal of Adolescence, 29, 153–159.
2. Marcia, J. E. (1980). Identity in adolescence. In J. Adelson (Ed.), Handbook of adolescent psychology (pp. 159–187). New York: Wiley.
3. Barber, B. K. (1996). Parental psychological control: Revisiting a neglected construct. Child Development, 67, 3296–3319.