Ο ρόλος των social media στις διατροφικές διαταραχές

H εφηβεία είναι μια περίοδος όπου το άτομο προσπαθεί να διαμορφώσει την ταυτότητά του και οι διαιτητικές επιλογές αποτελούν μέρος της προσπάθειας αυτής και φανερώνουν στοιχεία της προσωπικότητάς του.

Το να συμφιλιωθεί ένας έφηβος με το νέο σωματότυπο δεν είναι πάντα εύκολο, τη στιγμή, μάλιστα, που η εξωτερική εμφάνιση αρχίζει να παίζει σημαντικό ρόλο στις κοινωνικές συναναστροφές του.

Έτσι, η αποδοχή της νέας εικόνας του σώματός του είναι αναγκαία. Η εικόνα που έχουν οι έφηβοι για τον εαυτό τους επηρεάζεται από την εικόνα που έχουν οι άλλοι για αυτούς. Οι σημαντικοί άλλοι, την περίοδο της εφηβείας, δεν είναι πλέον οι γονείς αλλά οι συνομήλικοι με τους οποίους ο έφηβος ταυτίζεται περισσότερο.

Ταυτόχρονα, οι προσδοκίες και οι απαιτήσεις που έχουν οι έφηβοι από τον εαυτό τους αναφορικά με το «φαίνεσθαι» διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό από τα κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς. Αυτό σημαίνει ότι αν τα σωματικά πρότυπα, που προβάλλονται από τη βιομηχανία των ρούχων και τα περιοδικά μόδας ως επιθυμητά και αρεστά, είναι εκείνα της αδύνατης σιλουέτας, τότε ένα άτομο με περισσότερα κιλά θα αισθάνεται μειονεκτικά, δεν θα αποδέχεται τον εαυτό του και, ενδεχομένως, να αποφασίσει να ακολουθήσει στερητικές δίαιτες για να πλησιάσει την «τέλεια» εικόνα σώματος. 

Άλλωστε, ο αυξανόμενος αριθμός των κρουσμάτων της νευρικής ανορεξίας φανερώνει την επίδραση που ασκούν στις νεαρές κοπέλες τα κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς.

Το αδύνατο σώμα, τις τελευταίες δεκαετίες, δεν προβάλλεται μόνο ως πρότυπο ομορφιάς αλλά και σαν προϋπόθεση για αυτοεκτίμηση, επιτυχία και ευτυχία. Επομένως, η υπερβολική ενασχόληση του ατόμου με την εξωτερική του εμφάνιση μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές διατροφής συνοδευόμενες, μάλιστα, από αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές προκαλώντας πολλά προβλήματα στην υγεία των ατόμων.

Ιδιαίτερα υψηλή διείσδυση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην καθημερινότητα των νεαρών εφήβων διαπιστώνει έρευνα που δημοσίευσε το Reuters το 2019, γεγονός το οποίο συνδέεται και με την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών. Ειδικότερα, οι ερευνητές ρώτησαν 996 παιδιά ηλικίας κατά μέσο όρο 13 ετών για τη χρήση μέσω κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Instagram, το Snapchat και το Tumblr. Παράλληλα, έθεσαν ερωτήσεις γύρω από τις διατροφικές τους συμπεριφορές και κατά πόσο ανησυχούν για το βάρος και το σώμα τους, αν τρώνε διαρκώς ή αν παραλείπουν γεύματα, ακόμα και αν έχουν αυστηρά προγράμματα άσκησης.

Συνολικά, το 75% των κοριτσιών και το 70% των αγοριών είχαν τουλάχιστον έναν λογαριασμό σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Ένα στα δύο κορίτσια (52%) ανέφεραν τουλάχιστον μια διαταραγμένη διατροφική συνήθεια, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στα αγόρια ήταν επίσης υψηλό στο 45%.

Μάλιστα, σε σύγκριση με έφηβους που δεν διέθεταν κανένα λογαριασμό στα social media, τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια με λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εμφάνιζαν περισσότερες πιθανότητες να δηλώσουν κάποια διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά. Η συχνότητα αυτών των συμπεριφορών αυξάνεται με τον αριθμό των social media στα οποία έχει παρουσία ο έφηβος ή η έφηβη. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενθαρρύνουν τους νέους ανθρώπους να συγκρίνουν τους εαυτούς τους με τους συνομηλίκους τους αλλά και άλλους, ειδικά γύρω από την εμφάνιση, σε μια ηλικία που οι έφηβοι είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι στην πίεση των συνομηλίκων.

Συγκρίνοντας τα κορίτσια χωρίς λογαριασμούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τα κορίτσια με δύο ή και τρεις λογαριασμούς είναι τριπλάσιες πιθανότητες να αναφέρουν διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές. Αγόρια με τρεις ή τέσσερις λογαριασμούς είχαν πενταπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης τέτοιων συμπεριφορών σε σχέση με αγόρια που δεν είχαν παρουσία στα social media. Η χρήση των social media είναι περίπλοκη και διαρκώς μεταβαλλόμενη και έχει πιθανότατα αλλάξει και την κοινωνική αλληλεπίδραση των εφήβων.

Βιβλιογραφία:
–  Βάρσου Ε., Γονιδάκης Φ. (2013). Μιλώντας για τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, Αθήνα: Βήτα-Ιατρικές Εκδόσεις.
–  Τσίτσικα Ά., (2014), Εφηβεία η ηλικία των μεταβολών και των δυνατοτήτων, Αθηνά: Ιατρικές Εκδόσεις Πασχαλίδης.

Πηγές:
–  Schwartz C., Fischer A. (2019) Universal prevention in eating disorders: A systemic narrative review of recent studies.
–  Cruz F., et al. (2018). Tracking of food and nutrient intake from adolescence into early adulthood
–  Reuters (2019) The relationship between social media use and disordered eating in young adolescents
–  Fishbein & Ajzen, 1975 belief, attitude, intention and behavior: an introduction to theory and research. Reading, mass : addison-wesley
–  Hawkins & Catalano, (1992). Risk and protective factors for alcohol and other drug problems in adolescence and early adulthood: implications for substance abuse prevention. Psychological bulletin.