Ψυχολογία

Πως αντιλαμβάνονται τα παιδιά το θάνατο;

Στην εποχή μας θεωρούμε φυσικό να εξηγούμε στα παιδιά οτιδήποτε έχει να κάνει με τη γέννηση και τη δημιουργία, αλλά εντελώς αφύσικο και αδιανόητο να συζητάμε μαζί τους για το θάνατο και την απώλεια. Κάτι τέτοιο θεωρείται πως είναι ένα θέμα μακάβριο, θλιβερό και ασυμβίβαστο με την παιδική ηλικία. Αναπόφευκτα, όμως, ο θάνατος αγγίζει και τη ζωή των μικρών παιδιών.

Είναι πολύ σημαντικό, να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν το μυστήριο του θανάτου και το κυριότερο να διαχειριστούν επαρκώς τις απώλειες της ζωής τους. Τα παιδιά έχουν ανάγκη και δικαίωμα να ξέρουν τί συμβαίνει. Η άγνοια δημιουργεί άγχος και αγωνία.

Σύμφωνα με την εξελικτική ψυχολογία και τα παιδιά περνούν μέσα από τα διαφορετικά στάδια του πένθους. Βιώνουν με διαφορετικό τρόπο την απώλεια ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκονται τη δεδομένη στιγμή.
–  Τα παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών δεν έχουν συναίσθηση του τι είναι ο θάνατος, αν και τις περισσότερες φορές αντιδρούν και συμμερίζονται τα συναισθήματα του περίγυρού τους. Τα παιδιά στην ηλικία αυτή δε γνωρίζουν την έννοια του χρόνου και ως εκ τούτου δεν είναι σε θέση να συνειδητοποιήσουν την έννοια του «για πάντα».
–  Καθώς ωριμάζουν, στην ηλικία των 4-6, ωριμάζει και ο τρόπος που αντιλαμβάνονται την έννοια του θανάτου. Εξακολουθούν ωστόσο να μην είναι σε θέση να αντιληφθούν ακριβώς πως ο θάνατος δεν είναι κάτι προσωρινό.
–  Τα παιδιά ηλικίας 6-9 ετών, τα οποία είναι και μαθητές του δημοτικού πλέον, αρχίζουν για πρώτη φορά να αντιλαμβάνονται ότι ο θάνατος είναι οριστικός και μία μη αναστρέψιμη κατάσταση. Αρχίζουν να αντιλαμβάνονται επίσης στην ηλικία αυτή και την οικουμενικότητα του θανάτου.
–  Στην επόμενη ηλικιακή ομάδα, 10-12 ετών, τα παιδιά αρχίζουν να διαμορφώνουν μία αντίληψη για τον θάνατο, αρκετά παρόμοια με αυτή των ενηλίκων. Έχουν πλέον συνειδητοποιήσει ότι ο θάνατος είναι μόνιμος και πως η απώλεια έχει αντίκτυπο στις ζωές των ατόμων που τη βιώνουν.

Φυσικά υπάρχουν και επιπλέον παράγοντες που επηρεάζουν την αντίληψη του παιδιού για την έννοια του θανάτου, όπως η προσωπικότητά του, τα βιώματά του, το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει.

Είναι, λοιπόν, πολύ φυσικό να προκαλείται αναστάτωση, αποδιοργάνωση και μία αίσθηση μη ισορροπίας τόσο σε πρακτικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο μετά από τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να σταθούμε κοντά στα παιδιά, να τους δώσουμε τη δυνατότητα να βιώσουν την απώλεια και το πένθος και να εντάξουν αυτήν την εμπειρία στην ζωή τους.