Συγκίνηση και Κίνητρα

Η ανθρώπινη συμπεριφορά και ψυχολογία επηρεάζονται βαθιά από δύο βασικούς παράγοντες: τη συγκίνηση και τα κίνητρα. Η συγκίνηση καθορίζει τις συναισθηματικές αντιδράσεις μας και τη σχέση μας με τα εξωτερικά ερεθίσματα, ενώ τα κίνητρα είναι οι εσωτερικές δυνάμεις που οδηγούν τις πράξεις και τις αποφάσεις μας.

Θεωρίες της συγκίνησης

– Θεωρία James-Lange

Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι οι συγκινησιακές αντιδράσεις προκαλούνται από σωματικές αλλαγές που προηγούνται των συναισθημάτων. Με άλλα λόγια, τα συναισθήματα είναι το αποτέλεσμα των φυσιολογικών αντιδράσεων του σώματος σε ένα ερέθισμα. Για παράδειγμα, η αίσθηση του φόβου έρχεται μετά από τη σωματική αντίδραση που προκαλείται από ένα τρομακτικό γεγονός.

– Θεωρία Cannon-Bard

Η θεωρία αυτή αντιτίθεται στη θεωρία του James-Lange, υποστηρίζοντας ότι οι συγκινησιακές αντιδράσεις και οι φυσιολογικές αλλαγές στο σώμα συμβαίνουν ταυτόχρονα και όχι το ένα μετά το άλλο. Για παράδειγμα, όταν κάποιος αντικρίζει έναν κίνδυνο, νιώθει φόβο και ταυτόχρονα βιώνει την αύξηση του καρδιακού ρυθμού.

– Διπαραγοντική θεωρία συγκίνησης Schacter-Singer

Η θεωρία Schacter-Singer προτείνει ότι η συγκίνηση είναι αποτέλεσμα της ερμηνείας της σωματικής διέγερσης με βάση τις περιστάσεις. Η διέγερση από μόνη της δεν προκαλεί συναίσθημα, αλλά η ερμηνεία αυτής της διέγερσης καθορίζει το συναίσθημα. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι η μελέτη όπου στους συμμετέχοντες χορηγήθηκε αδρεναλίνη και εκτέθηκαν σε διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες, προκαλώντας αντίστοιχα συναισθήματα.

Ρύθμιση των συναισθημάτων

Η ρύθμιση της συγκίνησης είναι απαραίτητη για την ψυχολογική ευεξία και γίνεται μέσω συμπεριφορικών και γνωσιακών στρατηγικών. Οι κύριες στρατηγικές ρύθμισης περιλαμβάνουν την καταστολή, που δεν είναι αποτελεσματική, και την επισήμανση, δηλαδή την έκφραση των συναισθημάτων με λέξεις, η οποία αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική.

Μια σημαντική στρατηγική είναι η επαναξιολόγηση, η οποία περιλαμβάνει την αλλαγή της ερμηνείας ενός ερεθίσματος για να αλλάξει η συγκινησιακή αντίδραση. Για παράδειγμα, η αλλαγή της άποψης για μια αποτυχία μπορεί να μειώσει το άγχος και να αυξήσει την αισιοδοξία.

Βιολογικά και ψυχολογικά κίνητρα

Βιολογικά Κίνητρα: Η Πείνα

Η πείνα αποτελεί ένα από τα πρωταρχικά βιολογικά κίνητρα, που σχετίζεται με την ανάγκη του οργανισμού για ενέργεια. Η γκρελίνη και η λεπτίνη είναι ορμόνες που ρυθμίζουν την πείνα, με την γκρελίνη να ενεργοποιεί το αίσθημα της πείνας και τη λεπτίνη να το καταστέλλει. Η δυσλειτουργία αυτών των μηχανισμών μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές όπως η παχυσαρκία και η ανορεξία.

Ψυχολογικά κίνητρα: ενδογενή και εξωγενή

Τα ψυχολογικά κίνητρα διακρίνονται σε ενδογενή και εξωγενή. Τα ενδογενή κίνητρα σχετίζονται με δραστηριότητες που είναι από μόνες τους ικανοποιητικές, όπως το να παίζει κανείς μουσική για την ευχαρίστησή του. Αντίθετα, τα εξωγενή κίνητρα οδηγούν σε πράξεις που αποσκοπούν σε μια εξωτερική ανταμοιβή, όπως η εργασία για χρήματα. Τα ενδογενή κίνητρα συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης και δημιουργικότητας.

Κίνητρα προσέγγισης και αποφυγής

Τα κίνητρα διακρίνονται επίσης σε προσέγγισης και αποφυγής. Τα κίνητρα προσέγγισης οδηγούν τους ανθρώπους να επιδιώξουν μια θετική εμπειρία, ενώ τα κίνητρα αποφυγής τους κάνουν να αποφεύγουν αρνητικά αποτελέσματα. Έρευνες δείχνουν ότι τα κίνητρα αποφυγής είναι πιο ισχυρά από τα κίνητρα προσέγγισης, ειδικά σε καταστάσεις που σχετίζονται με φόβο ή κίνδυνο.

Βιβλιογραφία

James, W. (1890). The Principles of Psychology. Henry Holt and Co.
Schacter, S., & Singer, J. (1962). Cognitive, Social, and Physiological Determinants of Emotional State. Psychological Review.
LeDoux, J. (2000). The Emotional Brain. Simon & Schuster.
Cannon, W. B. (1927). The James-Lange Theory of Emotions: A Critical Examination and an Alternative Theory. American Journal of Psychology.