Ψυχολογία

Τι απογίνονται οι ναρκισσιστές όταν γερνούν;

Οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες γερνούν χωρίς χάρη. Το σώμα και το μυαλό τους τούς προδίδουν: δεν αποδέχονται τη φθορά της υποτιθέμενης ομορφιάς και του μεγαλείου τους. Είναι συνηθισμένοι να τραβούν την προσοχή και να περιβάλλονται από οπαδούς, κυρίως αναξιοπρεπή, άβουλα και εξαρτημένα άτομα, κάτι που γίνεται δυσκολότερο σε μεγαλύτερη ηλικία. Συχνά, κατά το γήρας, οι άνθρωποι ζουν πιο μόνοι· επιζούν και ευτυχούν εκείνοι που έχουν μάθει να απολαμβάνουν τη μοναξιά. Αντιθέτως, οι ναρκισσιστές είναι, εξ ορισμού, κοινωνικά όντα· αντλούν ευχαρίστηση από το βλέμμα των άλλων το οποίο ερμηνεύουν ως θαυμασμό και επιθυμία.

Ο γερασμένος νάρκισσος είναι επιρρεπής στη γελοιότητα: άνδρες και γυναίκες στην τρίτη ηλικία παριστάνουν τα σύμβολα του σεξ, επιστρατεύουν νάζια και καπρίτσια για να γίνουν το επίκεντρο της προσοχής και ανταγωνίζονται τους νέους στο γήπεδό τους: στην ομορφιά και στο σφρίγος. Συνήθως, όποιος έχει υπάρξει νάρκισσος παραμένει νάρκισσος: πρόκειται για μια αρκετά δύσκαμπτη δομή προσωπικότητας στην οποία περιλαμβάνεται η πεισματική αντίσταση στην πραγματικότητα. Οι ναρκισσιστές δεν ενδιαφέρονται για την πραγματικότητα· την προσαρμόζουν στις ανάγκες και στις επιθυμίες τους. Εξάλλου, ο χρόνος δεν παίζει ρόλο στον ψυχικό τους κόσμο: παραμένουν παιδιά· μόνο το σώμα τους φέρει τα σημάδια της ηλικίας. Αυτή η ασυμμετρία τούς κάνει ακόμα πιο προβληματικούς. Το παιδί-θαύμα χάνει τη μαγεία του όταν πάψει να είναι παιδί· οι πλέιμποϊ γίνονται ανεκτοί όταν είναι πολύ νέοι και στη συνέχεια όλοι τους βρίσκουν ενοχλητικούς. Όσο περισσότερο ζουν οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες τόσο μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στην εικόνα που θέλουν να εκπέμπουν και στις αληθινές τους ιδιότητες.

Συχνά, δεν φροντίζουν τη μόρφωσή τους: πιστεύουν ότι αρκεί το μοναδικό τους πνεύμα, η έμφυτη γοητεία τους. Επίσης, μια κατηγορία ναρκισσιστών γερνούν χωρίς να έχουν εξασφαλίσει με κάποιο τρόπο τα γηρατειά τους. Καθώς πιστεύουν ότι πάντοτε θα κερδίζουν τη στήριξη των άλλων, συχνά περνούν τα νιάτα τους σπάταλα ή σε βάρος εραστών και φίλων τους οποίους χάνουν τελικά με το πέρασμα των χρόνων. Επιπλέον, καθώς δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αρμονικές οικογενειακές σχέσεις, σε κάποια στιγμή της ζωής βρίσκονται μόνοι — μόνοι με τις φαντασιώσεις του μεγαλείου.

Η ψυχοπαθητική τους συμπεριφορά περιλαμβάνει πικρία για το ότι δεν απέκτησαν π.χ. την κοινωνική θέση που τους άξιζε και αναθεώρηση ολόκληρης της βιογραφίας τους —δημιουργούν ένα αφήγημα που δεν ανταποκρίνεται στα αληθινά γεγονότα. Αυτές οι ιδιότητες τούς κάνουν ακόμα λιγότερο συμπαθητικούς και ενισχύουν την απομόνωσή τους. Μοιάζει με ένα είδος εκδίκησης των θυμάτων τους: οι ναρκισσιστές αφήνουν πολλά θύματα στο πέρασμά τους. Η αλαζονεία, η ψυχική βία που ασκούν, η εγωπάθεια πληγώνει αρκετούς ανθρώπους προτού στραφεί εναντίον των ίδιων.

Πού οφείλεται ο ναρκισσισμός και γιατί συνοδεύει τους περισσότερους μέχρι τον θάνατο; Με το ζήτημα έχουν ασχοληθεί πολλοί, μεταξύ των οποίων ο Φρόιντ και η Κάρεν Χόρνεϋ —αλλά, στον σύγχρονο κόσμο ίσως ο ναρκισσισμός δεν αντέχει βαθυστόχαστες αναλύσεις. Παιδιά-βασιλιάδες που οι γονείς τους τα θεωρούν ιδιοφυΐες ή καλλονές, ή και τα δύο· άλλα παιδιά με έλλειμμα αυτοπεποίθησης που καλύπτουν το κενό με νοσηρές φαντασιώσεις· νέοι ανίκανοι να αντιμετωπίσουν τις αποτυχίες της ζωής και φτιάχνουν ένα δικό τους κόσμο μεταμορφώνοντάς τες σε κοινωνικές αδικίες ή ακόμα και σε επιτυχίες. Στην τρίτη ηλικία, όπου έχει πλέον αποδειχτεί ότι «τα μεγάλα πράγματα» για τα οποία προορίζονταν δεν συνέβησαν υπάρχει κίνδυνος να κυλήσουν στην κατατονία, ακόμα και στη σχιζοειδή συμπεριφορά.

Πηγή: Athens Voice