Το «φαινόμενο του παρατηρητή»

Όταν οι άνθρωποι ερωτώνται αν θα βοηθούσαν αυθόρμητα ένα άτομο σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, σχεδόν όλοι θα απαντήσουν θετικά. Αν και όλοι φανταζόμαστε τους εαυτούς μας ήρωες, το γεγονός είναι ότι πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν να βοηθήσουν στην πραγματική ζωή, ειδικά όταν γνωρίζουμε ότι άλλοι άνθρωποι είναι παρόντες στη σκηνή.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο John M. Darley και ο Bibb Latané (1968) ξεκίνησαν ένα εκτεταμένο ερευνητικό πρόγραμμα σχετικά με αυτό το λεγόμενο «φαινόμενο του παρατηρητή». Στο θεμελιώδες άρθρο τους, διαπίστωσαν ότι οποιοδήποτε άτομο που ήταν ο μόνος παρευρισκόμενος βοήθησε, αλλά μόνο το 62% των συμμετεχόντων παρενέβη όταν ήταν μέρος μιας μεγαλύτερης ομάδας πέντε περαστικών. Μετά από αυτά τα πρώτα ευρήματα, πολλοί ερευνητές παρατήρησαν σταθερά μια μείωση στη συμπεριφορά βοήθειας παρουσία άλλων (Fischer et al., 2011; Latané & Nida, 1981). Αυτό το μοτίβο παρατηρείται κατά τη διάρκεια σοβαρών ατυχημάτων (Harris & Robinson, 1973), μη κρίσιμων καταστάσεων (Latané & Dabbs, 1975), στο Διαδίκτυο (Markey, 2000), ακόμη και σε παιδιά (Plötner, Over, Carpenter, & Tomasello, 2015).

Τρεις ψυχολογικοί παράγοντες πιστεύεται ότι διευκολύνουν την απάθεια των παρευρισκομένων: το αίσθημα της λιγότερης ευθύνης όταν υπάρχουν περισσότεροι παρευρισκόμενοι (διάχυση ευθύνης), ο φόβος της δυσμενούς δημόσιας κρίσης όταν βοηθάει (αξιολόγηση) και η πεποίθηση ότι επειδή κανείς άλλος δεν βοηθάει, η κατάσταση δεν είναι στην πραγματικότητα έκτακτη ανάγκη (πλουραλιστική άγνοια). Αν και αυτές οι παραδοσιακές εξηγήσεις (Latané & Darley, 1970) καλύπτουν αρκετές σημαντικές πτυχές (στάσεις και πεποιθήσεις), άλλες πτυχές παραμένουν άγνωστες, ανεξήγητες ή αγνοημένες στις μελέτες του φαινομένου του παρευρισκόμενου, συμπεριλαμβανομένων των νευρικών μηχανισμών, των παρακινητικών πτυχών και της επίδρασης του προσωπικότητα.

Βιβλιογραφία

• From Empathy to Apathy: The Bystander Effect Revisited