Φαινομενολογική ψυχοπαθολογία

Αρκετοί ψυχίατροι είδαν τη σημασία της φαινομενολογίας για τις ανθρώπινες και κοινωνικές επιστήμες. Ο Karl Jaspers στη Γερμανία και ο Ludwig Binswanger στην Ελβετία άρχισαν και οι δύο να εφαρμόζουν τη φαινομενολογία στην ψυχιατρική προκειμένου να συνδεθούν πιο στενά με τον τρόπο με τον οποίο οι ασθενείς τους βίωναν τον κόσμο. Οι προσπάθειές τους να εφαρμόσουν τη φαινομενολογία στη δουλειά τους με τους ασθενείς τους συνέβησαν ταυτόχρονα με την εφαρμογή της φαινομενολογίας από τον Γερμανό φιλόσοφο Μάρτιν Χάιντεγκερ στη φιλοσοφία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Το βιβλίο του «Είναι και ο χρόνος» (Heidegger, 1927) έδειξε τη σημασία της οντολογίας, της επιστήμης του Είναι για την κατανόηση της ανθρώπινης ύπαρξης. Περιέγραψε τους θεμελιώδεις τρόπους με τους οποίους τα ανθρώπινα όντα (Dasein) ξεχωρίζουν στον κόσμο σε σχέση με το χρόνο. Ο Ελβετός ψυχίατρος Medard Boss επρόκειτο να συνεργαστεί με τον Heidegger για πολλά χρόνια για να εφαρμόσει αυτό το πλαίσιο στην ψυχοθεραπεία και ανέπτυξε μια συγκεκριμένη μορφή θεραπείας που ονομάζεται «Daseinsanalysis».

Η φαινομενολογική ψυχοπαθολογία εστιάζει στην εμπειρία σε πρώτο πρόσωπο των ψυχικών διαταραχών. Αν και είναι κατ’ αρχήν περιγραφικό, συνεπάγεται επίσης μια επεξηγηματική διάσταση: τα μεμονωμένα ψυχολογικά συμπτώματα θεωρούνται ως γενετικά προκύπτοντα από μια ολιστική δομή προσωπικής εμπειρίας, δηλ. από το είναι-στο-κόσμο του ασθενούς – και από τη δυναμική του εξέλιξη με την πάροδο του χρόνου.

Ωστόσο, τόσο η κλασική όσο και η τρέχουσα φαινομενολογική προσέγγιση τείνουν να εντοπίζουν την ουσιαστική διαταραχή ή τον «γεννητή προβλημάτων» (Minkowski) της ψυχικής ασθένειας μέσα στο άτομο, παραβλέποντας έτσι τη συνάφεια του κοινωνικού πλαισίου όχι μόνο για την εμφάνιση συμπτωμάτων αλλά και για τη θεραπεία τους.

Το έργο του Wolfgang Blankenburg για τη σχιζοφρένεια αντιπροσωπεύει μια αξιοσημείωτη προσέγγιση για να ξεπεραστεί αυτή η ατομικιστική τάση. Εισήγαγε την έννοια της «απώλειας της κοινής λογικής» ως τον δομικό πυρήνα της σχιζοφρενικής εμπειρίας και της ύπαρξης στον κόσμο και εξέτασε το κοινωνικό και το πιο σημαντικό οικογενειακό πλαίσιο για την εμφάνιση της σχιζοφρενικής εμπειρίας. Λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο την προσωπική εμπειρία αλλά και τις δομές αλληλεπίδρασης των οικογενειών και των κοινωνικών πλαισίων στα οποία ενσωματώνεται η εμπειρία, ο Blankenburg προσέφερε τρόπους συνδυασμού φαινομενολογικών και συστημικών εξηγήσεων των ψυχικών διαταραχών.