Χαρακτηριστικά λειτουργικών οικογενειών

Οι οικογένειες ως συστήματα

Οι οικογένειες είναι συστήματα που έχουν ιδιότητες που είναι περισσότερες από το άθροισμα των ιδιοτήτων των στοιχείων τους. Η λειτουργία τέτοιων συστημάτων κυριαρχείται από συγκεκριμένους γενικούς κανόνες. Κάθε σύστημα έχει ένα όριο, οι ιδιότητες του οποίου είναι σημαντικές στην κατανόηση της λειτουργίας του συστήματος. Τα όρια καλό είναι να μην είναι ούτε άκαμπτα, ούτε χαοτικά, αλλά να είναι ημι-διαπερατά.

Τα οικογενειακά συστήματα τείνουν να επιτύχουν μια σχετικά, αλλά όχι απόλυτα, σταθερή κατάσταση, ώστε η ανάπτυξη και η εξέλιξη είναι δυνατές. Η αλλαγή είναι δυνατόν να εμφανιστεί, ή να ενεργοποιηθεί, με πολλούς τρόπους. Οι μηχανισμοί επικοινωνίας και ανάδρασης μεταξύ των μερών ενός συστήματος είναι σημαντικοί στη λειτουργία του συστήματος.

Γεγονότα όπως η συμπεριφορά των ατόμων σε μια οικογένεια είναι καλύτερα κατανοητά ως παραδείγματα κυκλικής αιτιότητας παρά ως αποτέλεσμα γραμμικής αιτιότητας. Τα οικογενειακά συστήματα, όπως και άλλα ανοικτά συστήματα, δείχνουν να έχουν έναν σκοπό. Τα συστήματα αποτελούνται από υποσυστήματα και περιέχονται σε υπερσυστήματα.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των λειτουργικών οικογενειών;

• Προσεταιριστική στάση στις ανθρώπινες επαφές: ανοιχτές, φιλικές, με βασική εμπιστοσύνη (σε αντίθεση με την εναντιωματική στάση, δυσπιστία, απόσυρση, κλπ).

• Μεγάλος σεβασμός για την αίσθηση της ξεχωριστής υπόστασης, την ατομικότητα, την αυτονομία, την ιδιωτική ζωή (σε αντίθεση με την προσδοκία συμφωνίας, συμμόρφωσης, αντιπροσώπευσης).

• Ανοιχτή, σαφής, ειλικρινής επικοινωνία (σε αντίθεση με τη σύγχυση, την υπεκφυγή, τον περιορισμό, κλπ).

• Ισχυρός γονεϊκός συνασπισμός, ισοτιμία και ισοδυναμία των γονέων (σε αντίθεση με το γονεϊκό σχίσμα και τους συνασπισμούς γονέα – παιδιού).

• Εύκαμπτος έλεγχος, με διαπραγματεύσεις, στο πλαίσιο της βασικής ιεραρχίας γονέα – παιδιού (σε αντίθεση με τον αυστηρό, άκαμπτο έλεγχο και τους απαράβατους κανόνες).

• Ιδιαίτερα αυθόρμητη συναλλαγή, με πολύ καλή διάθεση και πνεύμα (σε αντίθεση με την άκαμπτη, στερεότυπη συναλλαγή).

• Υψηλά επίπεδα πρωτοβουλίας (σε αντίθεση με την παθητικότητα).

• Μοναδικότητα και διαφορά ενθαρρύνονται και εκτιμώνται – ζωτικότητα,
  ισχυροί χαρακτήρες (σε αντίθεση με τους άχρωμους, στερεότυπους, υποταγμένους χαρακτήρες).

Πηγές:

• Παπαδιώτη-Αθανασίου Β., Οικογένεια και όρια, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
  Πανοπούλου-Μαράτου Ο., Η ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη στη βρεφική και νηπιακή ηλικία, στο Τσιάντης Γ. & Μανωλόπουλος Σ. (επιμ.), Σύγχρονα θέματα Παιδοψυχιατρικής, Αθήνα, Καστανιώτης, 1987, τόμ. Ι, σελ. 3-30
• Γιωσαφάτ Μ., Ο κύκλος ζωής της οικογένειας και η ανάπτυξη του παιδιού, στο Τσιάντης Γ. & Μανωλόπουλος Σ. (επιμ.), Σύγχρονα θέματα Παιδοψυχιατρικής, Αθήνα, Καστανιώτης, 1987, τόμ. Ι, σελ. 91-122.
• Μάνος Ν., Βασικά στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1988.
  Minuchin S., Οικογένειες και οικογενειακή θεραπεία, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.