Ψυχική υγεία στη τρίτη ηλικία

Η ψυχική υγεία των ηλικιωμένων είναι ένα κρίσιμο ζήτημα, καθώς οι ηλικιωμένοι συχνά αντιμετωπίζουν ποικίλα ψυχολογικά προβλήματα που μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής τους. Καθώς οι άνθρωποι γερνούν, είναι φυσικό να αντιμετωπίζουν αλλαγές στη ζωή τους, όπως απώλεια αγαπημένων προσώπων, αλλαγές στην υγεία και μείωση της ανεξαρτησίας. Αυτές οι προκλήσεις μπορούν να επηρεάσουν βαθιά την ψυχολογική τους ευημερία. Ταυτόχρονα, η αποδοχή της ηλικίας και η διατήρηση του αυτοσεβασμού είναι κρίσιμα στοιχεία για την επίτευξη μιας ζωής γεμάτης αξιοπρέπεια και χαρά.

Συχνά Ψυχολογικά Προβλήματα των Ηλικιωμένων

Οι ηλικιωμένοι είναι επιρρεπείς σε διάφορα ψυχολογικά προβλήματα, που συχνά συνδέονται με τις φυσικές και κοινωνικές αλλαγές που συνοδεύουν τη γήρανση.

1. Κατάθλιψη: Είναι ίσως το πιο συνηθισμένο ψυχολογικό πρόβλημα στους ηλικιωμένους, ιδίως σε αυτούς που ζουν μόνοι ή έχουν χάσει τον σύντροφό τους. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν θλίψη, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που τους ευχαριστούσαν, αλλαγές στον ύπνο και την όρεξη, και σε ακραίες περιπτώσεις σκέψεις αυτοκτονίας. Η κοινωνική απομόνωση και η έλλειψη υποστήριξης εντείνουν αυτά τα συναισθήματα.
2. Άγχος: Οι ηλικιωμένοι μπορεί να βιώσουν έντονο άγχος λόγω αλλαγών στην υγεία τους, ανησυχίας για τα οικονομικά τους ή την αβεβαιότητα που φέρνει η συνταξιοδότηση. Το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί μέσα από σωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία και δύσπνοια, ή ψυχολογικά συμπτώματα όπως διαρκής ανησυχία.
3. Άνοια: Η άνοια και ιδιαίτερα το Αλτσχάιμερ είναι καταστροφικές παθήσεις που επηρεάζουν τη μνήμη, τη σκέψη και την ικανότητα εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων. Η υποστήριξη από φροντιστές και επαγγελματίες υγείας είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της άνοιας και την παροχή μιας ποιοτικής ζωής στους πάσχοντες.
4. Μοναξιά και Κοινωνική Απομόνωση: Πολλοί ηλικιωμένοι βιώνουν μοναξιά λόγω της απώλειας φίλων ή περιορισμένης κινητικότητας. Η κοινωνική απομόνωση αυξάνει τον κίνδυνο κατάθλιψης και άγχους, ενισχύοντας την ανάγκη για προώθηση της κοινωνικής συμμετοχής.
5. Απώλεια Αυτοεκτίμησης και Ανεξαρτησίας: Η μείωση των φυσικών ικανοτήτων και η εξάρτηση από άλλους για καθημερινές δραστηριότητες επηρεάζουν την αυτοεκτίμηση των ηλικιωμένων. Συχνά αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο της ζωής τους, γεγονός που μπορεί να επιφέρει αισθήματα ανεπάρκειας και θλίψης.
6. Πένθος και Απώλεια: Η απώλεια αγαπημένων προσώπων είναι συχνή σε αυτή την ηλικία και μπορεί να προκαλέσει έντονη θλίψη και πένθος. Η ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη για να μπορέσουν οι ηλικιωμένοι να διαχειριστούν το πένθος και να συνεχίσουν τη ζωή τους.

Αντιμετώπιση των Προκλήσεων και Τιμώντας την Ηλικία

Η αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων στους ηλικιωμένους απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση, που περιλαμβάνει την υποστήριξη από την οικογένεια, την επαγγελματική βοήθεια και την προώθηση της κοινωνικής συμμετοχής και της σωματικής δραστηριότητας. Παράλληλα, η διατήρηση της αυτοεκτίμησης και η τιμή προς την ηλικία παίζει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ψυχικής τους ευεξίας.

1. Αποδοχή της Ηλικίας: Η αποδοχή της ηλικίας είναι το πρώτο βήμα για να τιμήσει κάποιος τα χρόνια του με αξιοπρέπεια. Κάθε φάση της ζωής έχει τις δικές της χαρές και αξίες. Η αποδοχή της φυσικής γήρανσης με υπερηφάνεια μπορεί να συμβάλει στη θετική ψυχολογική στάση.
2. Συνεχής Μάθηση και Ανάπτυξη: Παρά την ηλικία, η δυνατότητα μάθησης και ανάπτυξης παραμένει ενεργή. Η απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων βοηθά στη διατήρηση της εγρήγορσης του νου και ενισχύει το αίσθημα αυτοεκτίμησης.
3. Διατήρηση Κοινωνικών Σχέσεων: Οι ισχυρές κοινωνικές σχέσεις είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία. Η ενεργή συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες και η διατήρηση επαφών με φίλους και συγγενείς βοηθά στην καταπολέμηση της μοναξιάς.
4. Εμπειρίες και Ιστορίες: Οι ηλικιωμένοι έχουν πολύτιμες εμπειρίες και σοφία να μοιραστούν με τις νεότερες γενιές. Αυτή η ανταλλαγή δεν ωφελεί μόνο τους νεότερους, αλλά και τους ίδιους, ενισχύοντας την αίσθηση ότι συμβάλλουν σημαντικά στην κοινωνία.
5. Αυτοεκτίμηση και Αυτοσεβασμός: Η διατήρηση της αυτοεκτίμησης είναι κρίσιμη για την ψυχική υγεία. Αναγνωρίζοντας την αξία τους, οι ηλικιωμένοι μπορούν να απολαύσουν τα επιτεύγματα και τις εμπειρίες τους χωρίς να αισθάνονται μειονεκτικά λόγω της ηλικίας.

Είναι σημαντικό για τους ηλικιωμένους να διατηρούν την αξιοπρέπεια τους. Οι ηλικιωμένοι πρέπει να γνωρίζουν τα όριά τους και να αποφεύγουν συμπεριφορές που δεν ταιριάζουν με την ηλικία τους. Η προσπάθεια να φαίνονται νεότεροι μπορεί να καταλήξει σε γελοιοποίηση. Δείχνοντας σεβασμό προς τις νεότερες γενιές και αποφεύγοντας υπερβολική κριτική ή μίμηση, οι ηλικιωμένοι διατηρούν το κύρος τους. Η αυθεντικότητα και η αλήθεια προς τον εαυτό τους είναι κλειδί για το σεβασμό των άλλων. Οι ηλικιωμένοι που είναι αυθεντικοί και ειλικρινείς κερδίζουν σεβασμό και αναγνώριση.

Μέσα από την αποδοχή της ηλικίας, τη συνεχή ανάπτυξη, τη διατήρηση κοινωνικών σχέσεων και τον αυτοσεβασμό, οι ηλικιωμένοι μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ψυχολογικές προκλήσεις και να ζήσουν με αξιοπρέπεια και ευχαρίστηση.

*Η Παγκόσμια ημέρα την Ηλικιωμένων, γνωστή και ως «Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία», γιορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Οκτωβρίου απο το 1990, όταν υιοθετήθηκε απο την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

Βιβλιογραφία

• Blazer, D. G. (2003). Depression in late life: Review and commentary. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences, 58(3), M249-M265. https://doi.org/10.1093/gerona/58.3.M249

• Cacioppo, J. T., & Cacioppo, S. (2018). Loneliness in the modern age: An evolutionary theory of loneliness (ETL). Advances in Experimental Social Psychology, 58, 127-197. https://doi.org/10.1016/bs.aesp.2018.03.003

• Knight, B. G. (2004). Psychotherapy with older adults (3rd ed.). Sage Publications.
• World Health Organization. (2021). Mental health of older adults. World Health Organization. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-of-older-adults