Η Θεωρία του Νου στην εκπαίδευση

Η Θεωρία του Νου (Theory of Mind – ToM) είναι μια κρίσιμη γνωστική δεξιότητα που επιτρέπει στα άτομα να αποδίδουν ψυχικές καταστάσεις στον εαυτό τους και στους άλλους, διευκολύνοντας την κατανόηση της κοινωνικής συμπεριφοράς. Στο πλαίσιο της εκπαίδευσης, η προώθηση ώριμων δεξιοτήτων Θεωρίας του Νου έχει συσχετιστεί με τη βελτίωση της κοινωνικής προσαρμογής και των ακαδημαϊκών επιτευγμάτων. Αυτή η ανασκόπηση εξετάζει τα προγράμματα εκπαίδευσης που έχουν αναπτυχθεί για την ενίσχυση των ώριμων δεξιοτήτων της Θεωρίας του Νου και τις επιπτώσεις τους στην ενδοπροσωπική και διαπροσωπική δεξιότητα.

Η απόκτηση της Θεωρίας του Νου ξεκινάει με την κατανόηση απλών νοητικών καταστάσεων, όπως η ψευδής πίστη πρώτης τάξης («νομίζω ότι εσύ νομίζεις»), η οποία κατακτάται περίπου στην ηλικία των 4 ετών. Ωστόσο, μετά την είσοδο στο σχολείο, η ανάπτυξη της ToM αποκτά πιο πολύπλοκες μορφές, όπως η ψευδής πίστη δεύτερης τάξης («νομίζω ότι εσύ νομίζεις ότι εκείνος νομίζει»), η οποία είναι απαραίτητη για την κατανόηση πιο σύνθετων κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.

Τα προγράμματα εκπαίδευσης που στοχεύουν στην προώθηση ώριμων δεξιοτήτων ToM επικεντρώνονται σε τρεις βασικές πτυχές:

1. Η ικανότητα σκέψης για τις σκέψεις άλλων ανθρώπων αναπτύσσεται μέσω προγραμμάτων που περιλαμβάνουν αφηγήσεις και συζητήσεις για νοητικές καταστάσεις. Έρευνες έδειξαν ότι τα παιδιά που συμμετέχουν σε τέτοιες δραστηριότητες παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση στη σκέψη δεύτερης τάξης.
2. Η ικανότητα χρήσης της ToM σε κοινωνικές καταστάσεις απαιτεί από τα άτομα να ανιχνεύουν με ακρίβεια τις ψυχικές καταστάσεις των άλλων και να κατανοούν τα συναισθήματα και τις προθέσεις τους. Αυτή η δεξιότητα προωθείται μέσω ομαδικών συζητήσεων και δραστηριοτήτων με πλούσιο λεξιλόγιο νοητικών καταστάσεων.
3. Η ικανότητα νοητικοποίησης, δηλαδή της κατανόησης των σκέψεων και των συναισθημάτων τόσο των άλλων όσο και του εαυτού, ενισχύεται μέσω προγραμμάτων που προωθούν την ανάλυση των νοητικών και συναισθηματικών καταστάσεων.

Η ώριμη Θεωρία του Νου συσχετίζεται άμεσα με την κοινωνική προσαρμογή, την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων και τη ρύθμιση των συναισθημάτων. Έρευνες έδειξαν ότι η κατανόηση των νοητικών καταστάσεων βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες, όπως η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική ανθεκτικότητα, ενώ ενισχύει και την ικανότητα αυτορρύθμισης.

Η προώθηση ώριμων δεξιοτήτων της Θεωρίας του Νου σε εκπαιδευτικά πλαίσια έχει αποδειχθεί ότι έχει θετικές επιπτώσεις στις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες των μαθητών. Η έρευνα στο πεδίο αυτό συνεχίζει να αναπτύσσεται, με στόχο την επέκταση των προγραμμάτων σε μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες και την προσαρμογή τους σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια.

Βιβλιογραφία

Bianco, F., & Castelli, I. (2023). The promotion of mature theory of mind skills in educational settings: A mini-review. Frontiers in Psychology, 14, 1197328.