H ανάπτυξη στην πρώτη παιδική ηλικία

Η κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη αναφέρεται στην εξέλιξη της συναισθηματικής και κοινωνικής συμπεριφοράς του παιδιού, η οποία καθορίζεται από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και τους ανθρώπους γύρω του. Η κατανόηση του εαυτού, η ικανότητα ρύθμισης των συναισθημάτων και οι σχέσεις με τους συνομηλίκους και την οικογένεια παίζουν κρίσιμο ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία. Στην παρούσα εργασία εξετάζονται οι βασικές θεωρίες και εφαρμογές της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης κατά την πρώτη παιδική ηλικία, με ιδιαίτερη έμφαση στις θεωρίες του Erikson και του Piaget.

Η έννοια του Εαυτού

Η έννοια του εαυτού αναπτύσσεται κατά την πρώτη παιδική ηλικία μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Τα βρέφη αρχικά δεν διαχωρίζουν τον εαυτό τους από τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά γύρω στους 12 μήνες αρχίζουν να αναπτύσσουν την αυτοαντίληψη τους. Η κατανόηση του εαυτού γίνεται πιο σύνθετη καθώς τα παιδιά προχωρούν από απλές αντιλήψεις του εαυτού (π.χ. «Είμαι καλό παιδί») σε πιο σύνθετες διατυπώσεις που σχετίζονται με τις δραστηριότητές τους​.

Θεωρία του Erikson: αυτονομία και πρωτοβουλία

Σύμφωνα με τον Erik Erikson, τα παιδιά βιώνουν συγκεκριμένες αναπτυξιακές συγκρούσεις σε κάθε φάση της ανάπτυξής τους. Κατά την προσχολική ηλικία, η κύρια σύγκρουση αφορά την αυτονομία έναντι της αμφιβολίας και αργότερα την πρωτοβουλία έναντι της ενοχής. Τα παιδιά επιδιώκουν να κάνουν πράγματα μόνα τους, αναπτύσσοντας αυτοπεποίθηση όταν επιτυγχάνουν. Όταν, όμως, οι προσπάθειες τους ματαιώνονται, ενδέχεται να αναπτύξουν αισθήματα αμφιβολίας και ενοχής​.

Θεωρία του Piaget: Η ηθική ανάπτυξη

Ο Jean Piaget επικεντρώνεται στην ηθική σκέψη των παιδιών και στην αντίληψή τους για τους κανόνες. Τα παιδιά στην πρώτη παιδική ηλικία ακολουθούν τους κανόνες με άκαμπτο τρόπο, πιστεύοντας ότι είναι αμετάβλητοι. Αυτή η προσέγγιση της «ετερόνομης ηθικής» διαφοροποιείται αργότερα, καθώς τα παιδιά αποκτούν την ικανότητα να κατανοούν ότι οι κανόνες είναι αποτέλεσμα κοινωνικών συμφωνιών​.

Συναισθηματική ρύθμιση και αυτορρύθμιση

Η συναισθηματική ρύθμιση και η ικανότητα αυτορρύθμισης είναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Τα παιδιά μαθαίνουν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους, να αναγνωρίζουν την ένταση των συναισθημάτων και να προσαρμόζουν την έκφρασή τους ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες. Αυτές οι δεξιότητες αναπτύσσονται μέσω της αλληλεπίδρασης με τους γονείς και τους συνομηλίκους και ενισχύονται από το πολιτισμικό πλαίσιο​.

Επιθετικότητα και προ-κοινωνική συμπεριφορά

Η επιθετικότητα και η προ-κοινωνική συμπεριφορά είναι δύο διαστάσεις της κοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών που αναπτύσσονται ταυτόχρονα κατά την πρώτη παιδική ηλικία. Η επιθετική συμπεριφορά μπορεί να προκύψει είτε ως μέσο επίτευξης στόχων είτε ως αντίδραση στη ματαίωση, ενώ η προ-κοινωνική συμπεριφορά περιλαμβάνει αλτρουιστικές ενέργειες όπως η βοήθεια και η συνεργασία​.

Βιβλιογραφία

• Craig, J. & Baucum, D. (2007). Η Ανάπτυξη του Ανθρώπου. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
• Feldman, R. S. (2009). Εξελικτική Ψυχολογία: Δια Βίου Μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
• Cole, M., & Cole, S. (2001). Η Ανάπτυξη των Παιδιών. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
• Kουγιουμουτζάκης, Γ. (1995). Αναπτυξιακή Ψυχολογία: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.